martes, 29 de agosto de 2023

Cara ao castro do Casal

  No xornal La Voz de Galicia aparecen habitualmente uns artigos de Cristóbal Ramírez onde descobre lugares naturais pouco coñecidos e interesantes para percorrer a pé ou en bicicleta. Hai varios deles dedicados á comarca de Ordes. Este foi publicado o 19 de novembro de 2022.
 
  Por rúa Reverencia adelante se busca O Casal. Esto es casi el límite de la villa de Ordes por la carretera a Carballo, y mientras el coche avanza rumbo hacia ese pequeño grupo de casas la mente se esfuerza por entender las razones por las cuales se construyó la carretera nacional por donde va ahora, por el medio de Ordes, cuando existía un itinerario medieval un par de kilómetros escasos al este. Y por ese trazado de la Edad Media hoy como ayer discurre el Camino Inglés de Santiago.
  El objetivo, en cualquier caso, es un castro de esos que integran la línea de aldeas prehistóricas existente entre Santiago y la parte alta de las montañas que separan las tierras de Compostela del golfo Ártabro, recorrida aquella a su vez por una segunda línea. En fin, atrás ha ido quedando Ordes, y su urbanismo, que ciertamente nunca se llevará un premio, es sustituido por viviendas individuales que conforman un entorno agradable. No hay que desviarse hasta tener al frente una casa blanca de grandes volúmenes y un lavadero que ha sido rehabilitado de manera impecable, todo un ejemplo de cómo conservar una muestra de la cultural popular tradicional.
 

  Y ahí, sí, a la diestra. La carretera, ancha y en muy buen estado, ha sido sustituida por otra mucho más estrecha en cuyos alrededores se respira una atmósfera rural, escrito sea en el mejor de los sentidos, apareciendo ante los ojos el primer hórreo. Al frente, algo a la izquierda, queda el castro. Se ve la altura orográfica, llena de eucaliptos la cumbre y especies más respetables la parte baja.
 
 
  Aumenta el encanto a los 300 metros del lavadero, porque ahí procede aparcar el coche y echar a andar con una pista de tierra preciosa, con algún desvío a la diestra que conduce a prados de un verde intenso, mientras un auténtico túnel de árboles permite sumergirse en un mundo de vegetación exuberante. Al fondo, a la derecha, Ordes. Físicamente dista un kilómetro o poco más, anímica y paisajísticamente, años luz.
 
 
  Otros 300 metros y ahí está el acceso al castro, por una corredoira auténtica que a medida que sube, con muy poca pendiente de manera que el ascenso no asusta a nadie, se convierte en una congostra; es decir, en una corredoira flanqueada por pequeños taludes, una corredoira que parece que se ha diseñado rebajando el nivel del suelo. El auténtico amante de la naturaleza le pedirá hasta al apóstol Santiago que nadie intente arreglar ese firme en el que se distinguen huellas de carro, con piedra vista, y que desde luego no será castreño (o sí, los arqueólogos lo dirán cuando toque), pero que es centenario no se puede dudar.

   Y al cuarto de kilómetro el visitante se encuentra arriba. El castro es ni más ni menos que ese murallón circular de un centenar de metros de diámetro que tiene a su izquierda y que, debido a la vegetación, no muestra su entrada auténtica pero sí admite que se suba hasta lo más alto de esas defensas. Ahí bajo el suelo se esconden tesoros. Pero no de oro ni de nada por lo que alguien vaya a conseguir media docena de euros, claro está, sino arqueológicos, muros de viviendas que en su día permitirán conocer cómo vivían los antepasados.

 

  La pista continúa de frente un poco menos de 400 metros, hasta desembocar en un asfalto que, de seguirse por la izquierda, conduce al lavadero. Pero la mejor opción consiste en dar marcha atrás, volver a la vía de tierra original y continuar, en descenso, para cruzar algo fundamental hace dos milenios, cuando los hombres y mujeres del castro en feliz algarabía eran dueños y señores de estas tierras: una corriente de agua, el rego de A Fraga. El paraje ahí, con las casas de Vilaverde a la vista, es de sobresaliente.
Cristóbal Ramírez

EL INICIO: Cruce del Casal: 43º 04' 44"N  8º 25' 06"W.

LA FOTO MÁS PERSONAL: En la muralla.
PARA NIÑOS: Itinerario fácil y educativo.
EL DESAFÍO: Recorrer el castro en su totalidad.

viernes, 25 de agosto de 2023

O ano 1950


  En 1950 seguía escalando a Guerra Fría. En xaneiro a URSS de Stalin e a China de Mao concertaron unha alianza e en febreiro nos Estados Unidos o senador McCarthy comezaría a súa famosa cruzada anticomunista. En xuño o exército do Norte cruzou o paralelo 38º, dando comezo oficial á Guerra de Corea. Seul caeu rapidamente e logo case todo o país. A ONU enviou as súas tropas (a enorme maioría estadounidenses) en xullo. Pronto reconquistaron Seul e cruzaron en sentido contrario o paralelo 38º en outubro. Isto provocou a reacción china (anexionando naqueles momentos o Tíbet), que entrou na contenda e desequilibrouna a favor do Norte.
  Mentres no próximo Oriente a ONU pretendía dividir Xerusalén e Israel promulgaba a Lei do Retorno, en Europa volvía algún monarca como Leopoldo III de Bélxica (que abdicou no seu fillo Balduíno) e chegou ao trono Rainiero de Mónaco. Pero o máis salientable foi a Declaración Schuman (de Robert Schuman) en maio, primeiro paso para a Unión Europea. No Vaticano Pío XII proclamou o dogma da Asunción da Virxe.
  En América os Estados Unidos enfrontaron unha insurrección nacionalista en Puerto Rico a finais de ano. En Brasil non houbo guerra pero consideraron unha desgraza nacional a derrota na final do Mundial contra Uruguay, coñecida como o Maracanazo.
  No lado positivo, foi o ano en que por primeira vez se efectuou un transplante de rile en Evergreen Park, naceu a tira de cómics "Peanuts" e apareceron "The Martian Chronicles" e "The Lion, the Witch and the Wardrobe". 
 
  En España a Guerra de Corea foi o último chanzo na rehabilitación internacional do Réxime. A pesar das súas anteriores reticencias, en xullo Truman autorizou unha axuda de 60 millóns de dólares. O 4 de novembro revogouse a condena da ONU a España, votando 38 países a favor, 10 en contra e absténdose 12. Finalmente, en decembro, Estados Unidos reiniciou a relación diplomática mandando como embaixador ao banqueiro Stanton Griffis (aínda que chegaría ao ano seguinte).
  Por contra a economía seguía sen funcionar ben e houbo unha considerable subida de prezos do 25 %. Aínda así ese ano inaugurouse o primeiro tren Talgo en marzo, e en maio o INI xunto con 5 bancos creou a SEAT, que fabricaría vehículos baixo patente da italiana FIAT (contaba cun 7 % do capital inicial). En xullo prohibiríase sacar máis de 2.000 pesetas aos que saíran do país.
  Nese ano estreáronse unha película histórica moi do gusto do Réxime, "Agustina de Aragón" de Juan de Orduña, e outra máis castiza, "La revoltosa" de Díaz Morales, cunha irresistible Carmen Sevilla de 19 anos.
  En 1950 Galicia tiña 2,6 millóns de habitantes despois dunha década medrando a razón de 8,7 anual. Isto supoñía o 9,2 % dos 28,1 millóns que tiña España. Era difícil alimentar tanta xente, así que uns 27.000 galegos emigraron ese ano. Ese ano morreu no exilio Castelao e 6 meses despois apareceu a editorial Galaxia, símbolo de que os galeguistas non exiliados daban por perdida a batalla política para centrarse na cultural. Tamén foi o ano no que o RC Deportivo de Juan Acuña logrou ser subcampión da liga, o seu mellor posto histórico ata a época do "Superdépor".
 
 
Ordes chegou en 1950 ás 10.450 almas (só medrou 250 habitantes na década dos 40). Ese ano foi importante porque se estableceron na vila  un moderno serradoiro da empresa Viuda de Antonio Wais (que tiña instalacións na Coruña, Carballo e Mabegondo) pero sobre todo Viriato Lamas Gutiérrez que sería pronto base fundamental para o desenvolvemento económico da comarca. Ademais...
XANEIRO: Naceu no Pino o futuro párroco Jesús Codesido Ben. Morreu en Ardemil aos 78 anos Juana Gómez Louro, viúva de Pedro Rosende Garaboa.
MARZO: As autoridades de Ordes visitan ao arcebispo Quiroga Palacios. Morreu en Vilamaior Andrés Moar Taboada aos 52 anos.
ABRIL: Voda de Antonio Lois cunha moza de Santa Comba. Morreu o día 3 o párroco de Ardemil don Manuel Gª Castro, sendo soterrado en Bardaos (Tordoia), e o 4 o cabo da Garda Civil de 44 anos Manuel Fariña Mosquera, soterrado en Santa Cruz de Montaos. Festa da Árbore no Mesón do Vento, organizada polo alcalde Genaro González e Julián Marcos. A deputación concedeu anticipos a Ordes e Cerceda para a construción do camiño veciñal Mesón-Cerceda. Partido de fútbol en Montaos entre o Santa Cruz e o FC Tambre de Sigüeiro que remata 1-3.
MAIO: Jesús Candal Gómez fíxose cargo da taberna "El Cruce" no Mesón do Vento. Voda de Antonio del Río con Elvira Pardo. Morreron Jesús Castro del Río aos 34 anos e Juana Figueira Varela aos 86.
XUÑO: Coñeceuse a morte do guerrilleiro Samuel Mayo Méndez Saúl en Cesuras.
XULLO: Faleceu o militar e ex-alcalde Arturo Pérez Loureiro.
AGOSTO: Liorta nunha malla na que foi ferido o mozo Amancio Ruibarlas. O sábado 12 o propio arcebispo Quiroga Palacios bendice o novo Sanatorio Concheiro. Morreu en Leira José García Rivas aos 31 anos.
SETEMBRO: O equipo do Celta comeu en Ordes antes do Deportivo-Celta dese ano. Detido Manuel Vieites Bouzas (24 anos) de Ardemil por roubo dunha vaca. Morre o día 5 en Pardiñas Francisca Bello Suárez, muller de Jesús Veiras Pérez e nai dos 5 Veiras Bello.
OUTUBRO: Inauguración dunha oficina da Caixa de Aforros de Santiago. Morreu o día 7 Mª Gloria Romero Corral, viúva de Arturo Pérez Loureiro, o día 11 María Jesús Moar Viqueira, filla de Domingo Antonio Moar, e o día 30 Antonio Ríos Raña, pai dos Ríos Barreiro.
NOVEMBRO
: Juan Liñares Castro, alcalde de Ordes e Xefe Comarcal do "Movemento". Concurso de Calidade de patacas. No reparto de cemento, á comarca de Ordes tocáronlle 10 toneladas. Nas festas da Coruña premiadas varias parellas de bailaríns de Ordes. Faleceu en Leira Dolores García Viqueira, muller de Manuel Vieites López (m.1954) e nai de 5 fillos, entre eles Doroteo e o mestre Florindo Vieites. Morreu en Beán Isolina Varela Regueiro. Ramón Bao matou ao seu veciño Jesús Sánchez en Pontecarreira.
DECEMBRO: Voda de Ovidio Prado con Rosalía Villar, filla do Chocolateiro o día 14. Morreu o día 17 con 66 anos Carmen Regos Caramelo, muller de Manuel Franqueira e sogra do ex-alcalde Rafael Mariño, e o día 23 en Lesta Manuela Couselo Boquete aos 71 anos.

miércoles, 23 de agosto de 2023

Os de Berréu de Riba

  Velaquí un poema do avogado, xornalista e escritor compostelán José María Moar Fandiño (1868-1934) publicado no xornal El Compostelano o luns 20 de setembro de 1920 con motivo da peregrinación do arciprestado de Berreo de Arriba naquel Ano Santo. 
  O poema -escrito anos atrás no galego enxebre daquela época- fai unha descrición metade xeográfica, metade histórica, das terras de Berreo. Omito aquí unha segunda parte de similar extensión onde nomea moitos paxaros típicos da comarca pero ningún lugar.
 
OS DE BERRÉU DE RIBA

  En baril pelingrinaxe

os de dito arciprestasgo

por ganar o xibaléu,

â nosa pobra chegano.

  ¡Ben polos berréus de riba,

fillos daqueles "Montanos"

cuio chau Froila o Segundo(1)

déu a Igrexa de Santiago,

e que logo formóu parte

do arsidiasgo de Cornado(2),

pelra hirmá da de "Nemitos"(3)

na Catedral de Santiago!

  No partido xudiciá

de Ordenes alistados,

son: de dito ayuntamento

os que no medio casanon;

do de Oroso, os máis veciños,

e de Cerceda os lexanos.

Aire azul da serranía

alegra os seus peitos sanos.

Viven veira do camiño

de eiquí a Baños de Carballo,

ia o largo da carretera

que une â Cruña con Santiago.

Si chegades a Sigüeiro

xa estades no arsiprestasgo

que morre en Mesón do Vento

case a médea legua dalto.

Encrobas, Cerceda e Queixas

éranvos dos de Boado;

tiña o conde de Altamira

en Oroso patronato;

en Mercurín, señorío

os de Valle e os de Torrado;

coto redondo, os Basadres

en Meirama, ao sur do Xalo;

e no lugar de Boedo,

da carretera a tres cuartos,

teñen os de San Martín,

torre do seu marquesado. 

  De Sigüeiro ao val de Barcia

ista terra é monte chao...

O Marces(4) rega a Cerceda;

polo abrente vai o Samo

que baixa dende a Tieira

Ponte Carneiro buscando;

cara o poniente o Lengüelle

pasa; en Guindibó (Montaos)

cruza a ponte(5), e logo vai

Pena Maroca ladeando

ia parroquia de Trasmonte,

do San Román o santuario,

e, preto a Barca de Busto,

cai no Tambre de contado...

... Lesta io monte de Arcosa,

de Seisdón céltico castro,

¡Cristo da Misericordia

que de Leira antre os carballos

na aldea de Codeseda,

tés tempro moi venerado!

¡eremitas de Ardemil,

de San Antonio en Montaos

e de San Roque en Trasmonte

preto doutro santuario!:

Sodes logares a onde

o mundo non leva o bafo

da orxía e da vanidá;

que estas familias, gardando

as tradiciós máis groriosas

cifran seu mayor encanto

en continuar a cadea

de boas obras que formano

seus maores, dos que lembran

o méreto e nome honrado. [...]

 
1: Os territorios de "Montanos" foron cedidos no ano 925 polo rei Fruela II á Igrexa compostelá.
2: O arcediagado (arcedianato) de Cornado "Coronato" comprendía 9 arciprestados con case 190 parroquias da zona de Santiago, entre elas Berreo de Arriba.
3: O arcediagado de Nendos "Nemitos" comprendía 7 arciprestados con 257 parroquias das comarcas de Bergantiños, A Coruña, Betanzos e Pontedeume.
4: "Marces" debe ser un erro referíndose ao río Barcés.
5: O río cruzado pola ponte de Guindibóo é o Cabrón, non o Lengüelle.

domingo, 20 de agosto de 2023

A familia Remuiñán

  O patriarca da familia Remuiñán* foi José Remuiñán Liste (1875-1965) da parroquia de Parada, que casou con Antonia Barreiro Recouso dos Barreiros do Casal. Ela era unha dos 10 fillos de José Barreiro Carballido e María Recouso Calvo. O matrimonio viviu en Parada aínda que logo estableceríase no Casal preto da casa de Alberte.
  Tiveron 7 fillos: Manuel, Francisco, José, María, Asunción, Andrés e Jacinto Remuiñán Barreiro.
  O terceiro, José*, foi un coñecido guerrilleiro. Isto marcou profundamente o destino da familia que sería desterrada en represalia. De entrada foi procesada a súa irmá María. En 1948 mentres ela estaba detida -no hospital e non no cárcere- o resto da familia foi deportada á provincia de Burgos e para maior tristeza todos separados en diferentes lugares.
  Os pais, José e Antonia, quedaron en Villahoz (a vila máis ao norte). Mentres el tomou as cousas con tranquilidade, Antonia sufría moito, sobre todo polo seu fillo Chinto. Este, ademais de ser diminuído, era o que vivía máis lonxe dela -a máis de 60 km-. Gañaba cartos fiando la, facendo calcetíns e outros traballos miúdos. Despois dunha visita a Chinto onde o viu mal, quedou moi intranquila, parou na casa de Andrés e logo na de Francisco. Volveu a Villahoz andando os máis de 20 km desde Villafruela pero nunca chegou. Deitouse no chan a descansar un pouco e alí sorprendeuna a morte o 22 de abril de 1949. Foi atopada ao día seguinte por uns pastores de ovellas.
  Esta traxedia inspirou o poema de Luis Seoane "Verdadeiro sucedido nun Nadal" do libro A maior abondamento de 1972. Nel con certas liberdades describe a morte no Nadal de 1950 no medio da neve.
 
Manuel Remuiñán emigrara a Buenos Aires xa antes da guerra e por tanto foi o único dos irmáns que se librou das represalias. Foi propietario dun hotel en Mar del Plata, onde traballaría a sú irmá Asunción.
Francisco Remuiñán Barreiro (1910-1990) casou con Dolores Mirás Naveira (1905-1981) coa que tivo unha única filla, Dorinda. Os tres marcharon ao desterro cando a nena só tiña 5 ou 6 anos e déronlles unha casiña en Villafruela. Traballaron no que podían, ata que volveron ao Casal catro ou cinco anos despois. Dorinda casou co construtor Manuel Iglesias Carballido, fillo de Manuel Iglesias Bello e Mª Carballido Varela de Merelle. O matrimonio tivo catro fillos: Mª Dolores, Manuel, Teresa e Carmela. Dolores (directora durante uns anos do entón IES Nº 1) e Teresa son profesoras de instituto, mentres Manuel está relacionado con temas de vivenda e Carmela é funcionaria municipal.
 
*José Remuiñán Barreiro Ricardito (1911?-1949): ingresou na guerrilla despois da Guerra Civil. Desde 1944 andou no destacamento de Manuel Ponte. En 1947 integrouse como segundo no mando detras de Benigno Andrade Foucellas na V Agrupación que operaba en Pontevedra. Despois do desastre de maio de 1948 onde caeron 4 guerrilleiros en Luou (Teo) e só se salvaron Foucellas e el, volvería á IV Agrupación integrándose no Destacamento Arturo Cortizas liderado por Adolfo Allegue Allegue Riqueche. O 8 de xaneiro de 1949 participou na morte de José Couceiro, subcabo de Somatén, xefe de Falange e mestre, e da súa muller María Constela en Soutelo de Montes. Morreu probablemente o 31 de outubro de 1949 en Pazos (San Fiz de Montero) co resto do seu destacamento. Nun primeiro momento non foi identificado o seu cadáver polo que houbo rumores de que seguía vivo. 
 
María Remuiñán Barreiro (1922-2008) sendo adolescente estivo de criada nove anos na Coruña e logo volveu ao Casal. Xunto á súa irmá Asunción, traballaron na casa do alcalde Rafael Mariño. En maio de 1946 Pedro Rodríguez Pedro do Serrador, que quería ingresar na guerrilla, pediulle que o guiase á casa de Juan Couto en Ardemil. Iso, e os naturais contactos co seu irmán, deron motivo para ser detida preventivamente e procesada na causa 400/47. Celebrada esta, foi condenada por "auxilio a malhechores" a 6 meses e 1 día de prisión menor. Non estivo moito tempo no cárcere porque o médico Antonio Concheiro declarouna enferma e foi para o Hospital. Nese momento o resto da familia foi citado a declarar a Ordes. Ao chegar foron metidos en camións sen ningunha explicación e acabaron en Burgos. María volveu a finais de 1948 á casa familiar onde esperou por eles. Sospeitosa a ollos da Garda Civil, rematou por emigrar a Arxentina onde xa estaba a súa irmá e alí formou familia e morreu.
Asunción foi desterrada posiblemente a Torrepadre pero despois da morte da súa nai instalouse en Villahoz, atendendo ao seu pai e traballando nunha carnicería. Cando volveron ao Casal emigrou a Arxentina e traballou no hotel de Mar del Plata para o seu irmán Manuel. Despois foi para Buenos Aires onde se reuniu con María. Ambas as dúas formarían familia e rematarían alí os seus días.
 
Andrés Remuiñán Barreiro (1925-2018) despois de volver do servizo militar en África foi desterrado a Gumiel del Mercado. Instalouse na casa dun matrimonio que non tiña fillos e que o acolleu moi ben, logo tamén traballou nunha telleira. Na vila coñecería a Petra Ruíz Arroyo coa que casaría rapidamente. Volveron ao Casal a mediados dos 50, dous ou tres anos despois que o resto da familia. Tiveron catro fillos: Esther, Mª Carmen, Erminda e José María Remuiñán Ruíz. Este último morreu no ano 2004 aos 53 anos.
Jacinto Chinto era diminuído psíquico o que aproveitaban os gardas para sonsacarlle cando viña o seu irmán á casa. Tamén padeceu desterro en Fuentecén. Ao principio estivo ben pero a patroa da casa morreu e quedou descuidado. Despois da morte da súa nai estivo con Asunción e o seu pai. De volta ao Casal traballou de criado na casa de Soutelo do Bidueiro e máis tarde estivo cun Barreiro.
FONTE: Aurora Marco "Mulleres na Guerrilla antifranquista".
 
 
Outra familia moi coñecida son os Remuiñán de Fosado (Montaos), descendentes de Francisco Remuiñán Franqueira. Foron Mª Antonia Remuiñán Gómez (1926-1994), nai dos Liste Remuiñán, Estrella (1936-1994), o sacerdote Manuel Remuiñán Bermúdez (1938-2003) -párroco de Ardemil un tempo- e Jesús Remuiñán Bermúdez (1944-2016), casado con Julia Pulleiro Liste.
 
* Moi habitualmente este apelido aparece escrito de moitas formas distintas: Ramuñán, Remuñán e ata Rabuñán, pero a forma máis usual en Ordes é Remuiñán.

jueves, 17 de agosto de 2023

Cruceiro da Calle


  O cruceiro da Calle de Poulo está situado en pleno Camiño Inglés a uns 80 metros ao norte da capela da Mercé, santuario de antiga orixe medieval, e escasos metros ao sur da Casa Maldonado onde pasou a noite o rei Felipe II no ano 1554. Este emprazamento, a carón do café bar "O Cruceiro", é bastante recente xa que orixinalmente estaba uns 50 metros máis ao norte.
  É un exemplar antigo, totalmente de pedra, e moi esvelto. Ten unha base de cachotería adaptada ao desnivel do terreo. Sobre ela unha plataforma de tres graos. Acaroado ao primeiro chanzo pola parte sur hai un pequeno altar ou mesa de ofrendas colocado sobre unha peaña. A base e as gradas miden aproximadamente un metro de altura.
  Sobre un pedestal prismático moi baixo con molduras na parte superior elévase un varal alto, duns 2,80 metros, e moi delgado. Inicia e remata de forma cuadrangular pero ten os habituais chafráns no centro.
  Remata o varal nun sinxelo capitel de forma cuadrangular con molduras rectas. A continuación hai un capitel máis pequeno, decorado con volutas, que pertenceu a outro exemplar (probablemente o que había no Outeiro, porque o actual cruceiro que hai alí é bastante moderno, xa que está totalmente feito de formigón). A cruz posúe uns inhabituais paus cilíndricos, lisos e finos.
  Presenta dúas imaxes bastante esveltas e de manifesta verticalidade. No lado sur hai un Cristo con tres cravos, coa cabeza ladeada á dereita, coroa de espiñas, brazos horizontais e pano de pureza anoado á esquerda. No reverso, cara ao norte, hai unha Virxe coroada coas mans xuntas en actitude orante.
  A cruz e os capiteis miden aproximadamente outro metro, polo que todo o conxunto aproxímase aos 5 metros, sendo un dos máis altos da parroquia.
  Se queres ver máis fotos e unha vista de rúa preme en Cruceiro da Calle da excelente web Todos los cruceiros de Galicia.
 

lunes, 14 de agosto de 2023

O ano 1949

  En 1949 continuaba a Guerra Fría. En abril 12 estados occidentais fundaron a OTAN co obxectivo de protexer Europa contra unha posible (e entón probable) agresión comunista (de feito a URSS detonou en agosto a súa 1ª bomba nuclear). Un certo alivio da tensión foi o cese do bloqueo de Berlín en maio. En outubro, mentres en Pekín Mao Zedong proclamaba a República Popular China, naceu a RDA en Europa. No próximo Oriente Israel ao mando de David Ben-Gurion inauguraba o seu parlamento (Knesset) e era admitido na ONU contra a opinión dos árabes.
  No eido da cultura foi o ano da aparición de "1984", a distopía creada por George Orwell, pero tamén do nacemento dun personaxe tan optimista como Condorito. Ah, e apareceron os discos de 45 RPM, os sencillos, e a marca Adidas.  
 
  En España o Réxime, a pesar doutro fallido atentado contra Franco no Bierzo, estaba cada vez máis seguro e vía próximo o fin do illamento internacional. En xaneiro a maioría dos paises suramericanos pediron na ONU o fin da súa condena. Despois recibiu o símbolico primeiro crédito concedido por un banco estadounidense (de 25 millóns de dólares). En setembro a frota estadounidense fondeou no Ferrol e o almirante Richard L. Connolly, debidamente autorizado polo seu goberno, visitou a Franco, que ata se permitiu realizar logo unha viaxe a Portugal en outubro.
  No obstante a economía seguía dando problemas e o número de defuncións que en 1948 fora o máis baixo do século con só 300.000, volveu superar esa cifra, debido ás malas colleitas do ano anterior. Ao longo da década fora aumentando a poboación a un ritmo de máis de 200.000 persoas cada ano e España xa tiña 27,7 millóns de habitantes. Seguía o mercado intervido pero os prezos estaban disparados desde 1946 e dobraban aos que había en 1943. 
 Nese ano naceron tres das máis populares cancións españolas, "Clavelitos", "El emigrante" e "Mirando al mar". Estreouse no teatro "Historia de una escalera", e foron películas de éxito "El amor brujo", "Currito de la Cruz" e "La Revoltosa".
  En Galicia comezou en 1949 un novo periodo de gran éxodo migratorio. Máis de 21.000 persoas marcharon da rexión, dobrando o número das que saíran o ano anterior. En toda a vindeira década nunca se baixaría dos 22.000 emigrantes por ano, cifras altas pero non tanto como as dos anos 20. A guerrilla estaba dando as últimas boqueadas: en abril a II Agrupación que operaba sobre todo en Ourense foi aplastada na parroquia de Chavaga onde morreron varios integrantes. Nova destacada ese ano foi o nomeamento de Fernando Quiroga Palacios, figura máis importante da Igrexa en Galicia, como arcebispo de Santiago. Era a época das misións que "cristianizaban" parroquias e comarcas enteiras e na cidade do Ferrol tivo lugar a maior da historia galega con 15.000 asistentes.
 
E que pasaba en Ordes?
XANEIRO: Entrevistado o alcalde Genaro González en La Voz de Galicia. Morreu en Leira Andrea García Sánchez aos 82 anos e en Mercurín Segunda Pulleiro Campos.
FEBREIRO: No Hospital de Pontevedra suicidouse Higinio Cambeses, antigo director da Banda de Ordes. Morreu en Leira Mercedes López Blanco aos 53 anos.
MARZO: O ex-alcalde Arturo Pérez Loureiro elixido deputado provincial. Abatido en Paramos (Val do Dubra) o guerrilleiro Manuel Pena Camino, natural de Castro (Mesía). Morreron Manuel Álvarez del Río da farmacia de abaixo, José Gestal Blanco en Mercurín aos 65 anos, e en Parada Francisca Presedo Liste, nai das irmás Figueira Presedo, aos 83 anos.
ABRIL: Pedida de man de Nieves Señarís para Mariano Amado. Morreu preto de Villahoz (Burgos) Antonia Barreiro, nai do guerrilleiro Ricardito, e en Lesta aos 62 anos Carmen Varela Méndez.
MAIO: O notario Alfonso Leirós tivo a súa primeira filla. Pedida de man de Consuelito Silva para o rexistrador da propiedade de Ordes Pedro Trepat. Concurso de gaiteiros polo San Isidro. Morreu Purificación Ramos Insua da familia Ramos do Mesón do vento.
XUÑO: Morreu o día 3 con 52 anos Manuel Calvo Malé da ferraxería Calvo.
XULLO: Morreron o día 4 en Buenos Aires o político republicano Manuel García Gerpe, e o 12 con 49 anos Celia Abeijón Sánchez.
AGOSTO: Ordes 1º municipio de Galicia que creou unha subvención para axudar á construción da "Ciudad de los Muchachos". Morreu aos 73 anos Carmen Martínez Castro, viúva de José Mariño Liste. Pasou por Ordes unha carreira ciclista organizada polo "Frente de Juventudes", na que vencería José Manuel Oanes. O equipo de fútbol de Teixeiro derrota 6-0 ao de Ordes.
SETEMBRO: Voda de Consuelo Silva Pasto co rexistrador da propiedade de Ordes Pedro Trepat Fadró na igrexa de Sta Mª Salomé en Santiago. Faleceron Dolores del Río Lortes, muller de Antón de Xan Ferreiro aos 81 anos e Lucía Teodoro Rey, da familia propietaria do Mesón de Deus. En Buscás morreu Rosa Botana Lata aos 44 anos.
OUTUBRO: Abatido o guerrilleiro de Parada José Remuiñán Barreiro Ricardito en Pazos (Monfero). Morreu en Poulo aos 83 anos Mercedes Rodríguez Gómez, viúva de José Ferreiro Cancelada (m.1932) e en Ordes aos 47 anos Manuela Mariño Martínez, muller de Manuel Villaverde Veiras e sogra de José Galán López (1923-1980).
NOVEMBRO: 5º Concurso de Calidade de Patacas o domingo, día 6. Nomeado xuíz de 1ª Instancia e Instrución Santiago Pérez Ardá y López Valdivieso. Continuaban as obras na estrada Ordes-Pontecarreira por parte da empresa de Ramón Carro. Morreron Domingo Mouriño Gómez en Buscás aos 58 anos, e en Vilamaior Pedro Candal Sánchez aos 77.
DECEMBRO: Accidente leve preto de Ordes do coche do gobernador militar da Coruña xeneral Mariñas. Manuel Gómez Gende vendía un autobús de 15 prazas. Morreron Concepción Noya Mosquera aos 62 anos, e en Parada a moza Rita Noya Bermúdez (1929-1949) da familia dos Cachorros.
 
Unha curiosidade daqueles tempos é que en Ordes practicamente todo o mundo tiña leiras e gando, fose avogado, médico ou empresario. Isto podémolo ver nun concurso gandeiro de 1949 no que houbo vacas premiadas no Mesón do Vento (Roxa de Antonio Louro Seijas e Gallarda de Andrés Gómez Fariña) e no Bidueiro (Roja e Calva de Fernando Conde Recouso), pero o resto eran todas de persoas -bastante ricas- da vila: Gallarda e Perica de Antonio Concheiro, Gallarda de Ricardo Martínez Barros, outra Gallarda máis de Jesús Ferreiro del Río, Linda de Pedro Pardo Fandiño, Nova de Manuel Mirás Gómez, Marela de Juana García Mouriño e outra Marela de Antonio Verea Fandiño.