viernes, 29 de noviembre de 2024

Ventura Lozano y Portilla

  En 1915 publicouse "La casa de la Troya" do escritor Alejandro Pérez Lugín, novela famosa pola súa descrición do ambiente estudiantil compostelán. Nela aparece o único personaxe literario que, aínda que non é ordense de nacemento, ten relación co noso concello.
  Trátase de Ventura Lozano y Portilla, ex-xuíz do Partido Xudicial de Ordes, pedante pero honrado. Unha vez "recomendáranlle" que veredicto debía ditar nun caso. El fixo todo o contrario e a continuación dimitiu do seu posto. Vivía en Santiago coa muller e as súas dúas fillas e era o titor encargado de vixiar a conduta do protagonista, Gerardo Roquer.
  O propio Pérez Lugín dirixiu unha película muda en 1925 na que este personaxe estaba interpretado polo actor Ceferino Barrajón. Máis fiel á novela é o aspecto do actor Félix Fernández na moito máis coñecida película de 1959, dirixida por Rafael Gil.
  Velaquí algúns fragmentos onde se fala deste personaxe, empezando pola descrición que del fai o compañeiro de Gerardo, Casimiro Barcala.
 
–¿Quién es ese don Ventura?
–Un tipo la mar de “pavero”. Un señor muy estirado y prosopopéyico, que te va a volver loco a fuerza de discursos y consejos, propinados con la mayor solemnidad. Ha sido juez de primera instancia en el cercano partido de Órdenes y pidió la excedencia porque su rectitud le esquinaba con todo el mundo. Aquí te hay un caciquismo terrible en todas partes. Él no necesitaba de la carrera, porque está bien de fortuna; pidió la excedencia, se casó y se puso mejor y se vino a vivir a Santiago. Es un romanista formidable. Se sabe de memoria las Pandectas, las Novelas, la Instituta. Todo Papiniano, todo Modestino, todo Justiniano, etcétera, etcétera. Ya verás qué tipo más gracioso. Yo le hice unos versos pistonudos:
 
    ¡Vedle! El último romano,
    semoviente pergamino...
    . . . .
    Hasta el sombrero cepilla,
    con graves solemnidades,
    y hace sus necesidades
    a toque de campanilla.
 
 Cuando se despide de alguna persona a quien acaba de conocer, saluda muy ceremonioso —levantándose e imitándole—: “Tantísimo gusto y mayor honor, señor y amigo mío: ya sabe usted quién es su devoto servidor: Ventura Lozano y Portilla, ex juez de Órdenes y a las de usted...” Padece una afición desmedida a la oratoria, y como te descuides, te coloca un discurso de dos horas, que te deja destrozado... Pero, chico, tiene dos hijas de primera.
 
  Vivía este buen señor en la calle del Franco en una casa de dos pisos, con galería en el segundo, fachada enjalbegada y renegrida por la humedad, y estrecho portal, en cuya puerta interior lucía un brillante y pequeño llamador, que el madrileño dejó caer suavemente una vez sin que le oyesen y, con más fuerza, otras dos que surtieron su efecto. [...]
 

  El estudiante le oía con curiosidad, costándole no poco trabajo contener la risa. Mientras hablaba don Ventura, le examinó de arriba abajo. Era el elocuente señor, pequeño, calvo, largo de cara, que se adornaba con un bigotillo blanco de moco de pavo, recortado a la moda de los milicianos del cincuenta y tantos, y completaba el exorno facial con una mosca contemporánea de la misma tropa. Vestía severamente de negro, y negro era asimismo el lacito de su corbata de tira.
 
  Don ventura, lo mismo que cuando recibía en Órdenes declaración a los feroces criminales que habían hurtado un feixe de leña o tojo o tundido a palos en una corredoira las costillas de algún mozo rival, miraba al estudiante fijamente con ojos inquisitoriales que llegaron a turbarle.
—¡Mírese usted en ese espejo!—le dijo solemnemente cuando concluyó el relato, acentuando sus palabras con la energía de un dedo índice severamente tieso y apercibidor—. ¡Mírese usted en ese espejo!
  Gerardo levantose —él juró siempre que lo había hecho de buena fe y azorado por la mirada fulmínea de don Ventura— y fue a mirarse al espejo que había sobre la consola en el hueco de los dos balcones.
—¿A dónde va usted, amigo mío? El espejo que yo le pongo delante, para que vea la triste imagen que en él se aparece, es el de ese hadario Lorenzo Carballo. Huya usted de semejársele. Discipline su volición, sométase al uvio del trabajo y será salvo. [...]
 
—Ha tomado usted—Le dijo el elocuente señor—posesión de esta humilde choza y ganado un amigo. Cuando usted necesite de aquella y de este su seguro servidor, le será gustosamente otorgado. Ya sabe usted: Ventura Lozano y Portilla, ex-juez de Órdenes, y a las de usted.
 

martes, 26 de noviembre de 2024

Festas en 1958


   Despois das festas de 1957 que duraran 5 días, en 1958 volveron aos 4 habituais. A comisión estivo formada, como era usual, polo alcalde Juan Liñares, e como vogais polo banqueiro e concelleiro Segismundo Viqueira, o industrial Viriato Lamas Gutiérrez e o carpinteiro e construtor Manuel Regos Viqueira.
  A gran novidade dese ano foi a competición pirotécnica na verbena principal. A orquestra que amenizou os dous días grandes foi Los Trovadores, naquel tempo moi exitosa e onde cantara o ano anterior o gran Pucho Boedo. Remataba de actuar nas salas Rumbo e Fontoria de Madrid e contaba con figuras como Juan Moracho, experto no xénero español, o guarachero, timbaleiro e bailarín cubano "Boniato" -segundo a propaganda chegado da famosa sala Tropicana- e o cantante tamén cubano Heri Carbó. Onde non houbo cambios foi na perenne participación da Banda de Música de Arca (xa tocaran en 1951, 1954, 1955, 1956 e 1957).
  O xornal La Noche dedicoulle ás festas un especial de dúas páxinas onde, ademais do programa  e os anuncios había varios artigos. Un falaba do gran tallista ordense Adolfo Pérez Graña, outro do equipo de fútbol, que entón estaba na súa mellor época gozando da estancia na 3ª división.
  Non faltaba un artigo describindo a localidade e unha entrevista co alcalde, Juan Liñares, onde este falaba das previstas obras que pronto (presuntamente) ían acometerse na vila: a eternamente retrasada apertura da rúa República Argentina, o remate da pavimentación da rúa José Antonio (Recreo), a urbanización da rúa Calvo Sotelo (Lagartos), a próxima construción dun local para o Hogar Escuela del Frente de Juventudes a carón da Alameda e o asfaltado da estrada á estación da Pontraga.
  No ámbito educativo prevía a pronta inauguración da escola de Parada e a construción doutra en Fosado. Falaba tamén do único centro educativo de Ensino medio que había en Ordes: A Academia Balmes*, presidida polo médico Antonio Concheiro, que funcionaba en réxime de padroado e para a que se habilitaron catro bolsas (becas) de 4.000 pesetas destinadas a estudantes sen recursos. Non obstante declaraba que o principal problema da vila seguía sendo a subministración de auga e estaba pedida unha subvención para a obra que costaría uns 3,5 millóns de pesetas*. O asfaltado dos 4 km da estrada á estación era importante porque había unha feira mensual de bestas con moitos tratantes vidos de Castela que querían envíar por tren o gando comprado en Ordes.
  
  O xoves 14 ás 12 da mañá as festas deron inicio oficialmente con repenique de campás e salvas de bombas, mentres gaiteiros, xigantes e cabezudos percorrían as rúas. Pola tarde fixo a súa entrada na vila a Banda de Arca con alegres pasarrúas. Ás 10 da noite na Alameda, iluminada como sempre polos industriais García y Blanco de Padrón,  comezou a verbena tamén amenizada pola banda.
  O venres 15, día grande, ás 9 da mañá unha salva de bombas espertou aos ordenses. A banda de Arca percorreu as rúas tocando alegres dianas e alboradas. Logo os gaiteiros acompañaron aos xigantes e cabezudos polas rúas. Ás 12 tivo lugar a misa solemne e logo ao seu remate a procesión solemne coas autoridades. Comezó logo a sesión vermú coa banda e Los Trovadores. Ás 6 da tarde tivo lugar un partido entre o Arenal de   Santiago e o Ordes, disputando un trofeo doado pola casa Mata (produtora do entón afamado viño Aníbal de Málaga). Logo houbo festa vespertina coa banda e a orquestra. Despois de parar para cear, ás 11 da noite comezou a verbena e ás 12 da noite a gran novidade: no lugar da habitual sesión de pirotecnia a cargo dos irmáns Rocha de Oza dos Ríos, ese ano non estiveron sós e tiveron que competir co Fogueteiro da Sionlla Maximino Ferreiro Mosquera. Continuou logo a verbena ata "altas horas".
  O sábado 16 a banda percorreu as rúas a partir das 9 da mañá. Ás 12 foi a misa esta vez na honra de San Roque. Á unha da tarde música na Alameda. Ás 6 da tarde tivo lugar outro partido de fútbol entre os equipos xuvenís do Ordes e do Negreira. Ás 8  e ás 11 repetiuse o baile.
  O domingo 17 percorrido da banda polas rúas de Ordes e despois concerto na Alameda. Sesión vermú só coa banda. Pola tarde disputouse un novo partido entre os xuvenís do Ordes e do Vista Alegre de Santiago. Logo a sesión de tarde amenizada pola banda e pola Orquesta Finisterre, que repetirían novamente de noite nunha verbena que rematou bastante máis tarde que os días anteriores.

* A Academia Balmes estaba nun edificio da calle Directorio (hoxe rúa Rosalía) preto da esquina de Froiz.
  A finais dos anos 60 iso aínda non se levara a cabo.

sábado, 23 de noviembre de 2024

Escudos de Marzoa

  Na parroquia de Marzoa podemos atopar dous escudos heráldicos asociados ao pazo dos Sánchez Somoza no lugar do Castro.
 
  No escudo máis antigo pódese ver unha torre enriba de duas cabezas de homes con bigote. Representa a algún dos antigos propietarios do pazo, que sabemos que foron a familia Suárez, descendentes dos Torrechanos (Churruchaos), unha liñaxe estendida polas terras de Santiago, Mesía e Folgoso. Do escudo hai tres exemplares: un enriba do portalón da muralla, outro enriba da porta principal do pazo e o último no extremo dereito da fachada á altura do primeiro piso. Este último é o máis moderno e mellor conservado. Tamén no cemiterio parroquial aparece nunha lápida de mármore enriba dunha enumeración dos últimos falecidos da familia.
 

  O outro escudo está no panteón familiar do cemiterio. Data de mediados do século XIX e colocouse por orde de José María Sánchez Somoza Arias, o novo sangue que chegou ao pazo por casamento coa propietaria Jacinta Rey Meijide (m.1851), e logo coa irmá desta, María Rey Meijide.
  É un escudo de granito de tipo francés redondeado e apuntado, con lambrequíns (follas ou cintas) ornamentais no bordo. Enriba hai unha cabeza con celada que mira  cara á esquerda do escudo. Nas regras da heráldica isto significa bastardía, pero realmente moitos canteiros (e señores) ignoraban esta circunstancia e poñían a cabeza aleatoriamente. Aquí podería ser o caso e simplemente está  mirando cara ao pazo, porque senón incumpre outra regra heráldica de que o bastardo non debía ensinar o seu rostro. Na parte baixa hai unha orla e unha cruz de estilo teutónico coa inscrición JHS (Jesus Homo Salvator) "Xesús, salvador da humanidade".
  O campo do escudo está cuartelado en catro partes. No primeiro cuartel vemos os seis círculos (roeles en xerga heráldica) da familia Castro, pero neste caso acompañados dunha cruz de Santiago. No segundo cuartel hai unha torre ou castelo  acompañado de tres medias lúas, unha estrela e (posiblemente) un pote ou caldeiro. Podería representar á familia Luaces, que nalgúns lugares emparentara cos Somoza, ou tamén aos Suárez. No terceiro cuartel vemos o que parecen ser as armas dos Piñeiro, unha árbore á que está amarrado un can, aínda que aquí máis parece un león. No último cuartel hai unha figueira que representa á familia Figueroa.
  Este escudo está moi erosionado polo que é bastante difícil distinguir os seus elementos. Afortunadamente fixen un debuxo no ano 2002 para un folleto do Obradoiro da Historia (que me serviu de fonte) no que se poden apreciar con claridade.
 

miércoles, 20 de noviembre de 2024

Coroación da Virxe Milagrosa

   Ademais da chegada da imaxe da Virxe de Fátima e a Cruzada do Rosario do padre Peyton, outra das conmemoracións relixiosas máis relevantes dos anos 50 foi a coroación da imaxe da Virxe dos Milagres. Vede aquí un artigo do 12 de maio de 1958 no xornal compostelán La Noche.
 
 
El pasado domingo 20 de abril, con la coronación de la imagen de la Virgen Milagrosa, culminaron en esta villa los actos religiosos que se vinieron celebrando durante tres días y en los que tuvieron intervención destacada Ramón Cué y Sebastián Polo a cargo de los que estuvieron las amenas y edificantes conferencias que se desarrollaron en el Salón Cine Oriental, a causa de la numerosísima concurrencia.
  El domingo a las trece horas, el padre Ramón Cué ofreció un sentido recital poético marinero con bellísimas poesías acerca de las procesiones sevillanas demostrando dotes de rapsoda inigualable.
  Participaron en la fiesta religiosa los Coros de danzas y canto del Colegio de las Huérfanas de Santiago de Compostela.
 
  El acto sumo de la coronación de la imagen estuvo presidido por S.E.R. el cardenal arzobispo doctor Quiroga Palacios quien ofició en la ceremonia y acompañado del representante del Excmo. sr. gobernador civil de la provincia, don Francisco Serrano Castilla, delegado provincial de Información y Turismo y las autoridades locales presididas por el alcalde don Juan Liñares Castro, celebrándose anteriormente una magna procesión.
  Siendo padrinos de la ceremonia de la coronación el alcalde de esta villa don Juan Liñares Castro y su distinguida esposa doña Ángela Stolle Ramos.
  No se puede silenciar la extraordinaria labor de nuestro párroco don José Fernández Fuentes, pues con su diligencia, su actividad y su celo contribuyó en gran medida a la mayor gloria y realce de los actos marianos.
 También es digna de elogio la incansable actuación de las personas que constituyen la Asociación Religiosa de la Virgen Milagrosa en este pueblo, que no han escatimado gastos ni esfuerzos para que Órdenes viviese unos trascendentales días de espiritualidad y amor, especialmente la presidenta de la mentada asociación, la señorita Dolores Caramelo Pena.

sábado, 16 de noviembre de 2024

Castro de Souto (Mercurín)

   A 450 metros  ao sur da igrexa parroquial atopamos o castro de Mercurín, o que unha vez máis demostra o continuísmo poboacional ao longo da nosa historia. Localízase concretamente a uns 80 metros ao suroeste das casas do lugar de Souto, polo que tamén é chamado castro de Souto.
 
 
  Destaca polos enormes desniveis que presenta cara ao oeste e cara ao sur. A croa circular chega nalgún punto aos 362 metros e ata o rego de Mercurín que pasa polo oeste ao seu carón hai uns 50 metros de descenso, mentres cara ao sur redúcense a algo máis de 20 metros. Polo contrario apenas hai desnivel cara ás casas de Souto.
  A croa está defendida no norte por un parapeto de 3,5 metros cara ao interior e 5 metros cara ao exterior. O sistema defensivo complétase cun foso que acompaña ao parapeto e despois bordea unha terraza polo norte.
  O castro supera os 6.000 m2 de superficie, máis de 9 ferrados, aínda que é difícil precisar como sería orixinalmente porque está moi alterado pola estrada e as labores agrícolas
 

martes, 12 de noviembre de 2024

Parroquia de Marzoa


   O concello de Oroso ten unha forma similar á da letra U. Pois ben, a parroquia de Marzoa está no extremo nordés, na punta dereita dese imaxinario U. Esta situación tan peculiar fixo que sempre tivese unha maior relación coa vila de Ordes que coas ás veces lonxanas capitais municipais de Oroso. De feito a fronteira occidental coas parroquias ordenses (Barbeiros, Pereira e Beán) e a oriental coas de Frades (Galegos e Moar) son ambas as dúas máis extensas que a que ten polo sur coas parroquias orosás de Senra e Calvente.
  O río Samo atravesa de norte a sur o seu territorio de 6,2 km2, orixinando un amplo val central que se vai elevando cara ao oeste e ao leste. O punto máis alto da parroquia está no Coto do Lobo con máis de 350 metros. Na zona leste o antigo castro que hai preto da igrexa pasa dos 345 metros. Os terreos máis baixos están nas ribeiras do Samo que no seu tramo máis meridional baixan de 275 metros.
  Os seus afluentes, o rego da Ponte Folgoso e o do Prado de Ramos bañan o occidente da parroquia, mentres o río Cabrón faino coa zona oriental e ademais serve de fronteira con Moar e Calvente.
  A estrada máis importante é a CP-3802, que vai de Ordes a Pontecarreira, pero os lugares habitados están ao sur dela nas dúas zonas altas (non por casualidade onde están os dous castros da parroquia). A paisaxe componse alí de praderías e leiras de millo, mentres preto do río e ao sur de Recouso hai grandes extensións de arboredo.
  A poboación é decrecente. No ano 2000 roldaba os 280 habitantes e desde entón baixou case un 40%. En 2023 eran 176 habitantes.
 
Lugares: A Armada, O Carballal, O Castro, O Covelo, A Cruz de Folgoso, A Grela, Ponte Marzoa (A Maquía) e Recouso.  
 
 
  No Castro, capital municipal, podemos ver a igrexa de San Martiño. Esta conserva no seu interior unha escultura de pedra policromada de San Pedro que data do século XV. Ao seu carón está o cruceiro, erixido en 1875 e pagado por Emilio Somoza Rey, e o pazo da familia Sánchez Somoza. Na parte máis alta está o chamado castro de Marzoa. Preto do lugar de Recouso está o outro castro da parroquia, onde foi atopado en 1921 o espectacular tesouro de Recouso, formado por diversas figuras de ouro da cultura castrexa. Algo máis ao oeste está a medorra do Coto do Lobo. En Recouso tamén se conserva a Casa de Bastián (onde residiu unha congregación de xesuítas composteláns). Neste ámbito etnográfico tamén son interesantes a antiga maquía da Ponte Marzoa e o muíño da Grela.
 

  A parroquia estivo habitada desde a prehistoria como testemuñan os castros de Marzoa, o de Recouso e as medorras que nela se atopan.
  Na Idade Media debeu haber un poderoso propietario chamado Martius. Del viría *(villa) Martiola, que no ano 850 sería Marçola e remataría converténdose en Marzoa. No século XII na carta de doación da metade da Terra de Montaos que fixo o rei Alfonso VII á Igrexa compostelá en 1124 aparece citado "Mulas de Recouso". Non é extraño pois por Recouso pasaba o camiño medieval que ía de Sigüeiro ata Betanzos.
 
No século XV naceu o personaxe máis importante da parroquia: Lope Gómez, notario, concelleiro e recadador de impostos reais na cidade de Santiago.
  No Antigo Réxime Marzoa pertencía á xurisdición de Folgoso. En 1607 Jerónimo del Hoyo nas "Memorias del Arzobispado de Santiago" informa que tiña 31 veciños (uns 140 habitantes), case os mesmos que Barbeiros (que tiña 34) e máis que Galegos. As colleitas eran para a Igrexa e para dous señores: Juan Rodríguez de Tasende e herdeiros de Pedro Suárez.
 No século XVIII, no Catastro del Marqués de La Ensenada do ano 1752 os habitantes das 45 casas que había declararon ser de señorío do Conde de Altamira a quen lle pagaban impostos. Cultivaban coles "gallegas", trigo, centeo, liño, fabas... e criaban vacas, bois, ovellas, cabras, porcos e ata abellas. Había 4 muíños: o da Grela, de Porto Piñeiro, de Recousiño e outro chamado muíño de Arriba.
  Neste século construíuse o pazo que en principio estivo vinculado á familia Suárez pero pasou despois a mans dos Sánchez Somoza.
  No século XIX, en 1836, nacen os concellos e Marzoa pasa a formar parte do de Oroso. En 1845, o Diccionario de Madoz baixaba o número de casas a 33 (166 habitantes -só algúns menos que na actualidade-). Engade que cultivaban centeo, millo, trigo, algunhas legumes e liño. Criaban gando vacún, lanar e cabalar. Cazaban perdices, lebres e xabarís e, por suposto, pescaban. Tamén informa de que había un par de boas fontes de auga e os catro muíños fariñeiros por toda industria.
  No século XX Marzoa progresou. En 1921 foi atopado o tesouro de Recouso. En 1930 era capital municipal, sendo o pazo a casa do Concello e tamén  a 2ª escola  xa que a primeira ubicárase na casa dos Naveiros, tamén no Castro.
  Marzoa sufriu no Alzamento menos ca outras parroquias e non tivo que lamentar mortes entre a súa veciñanza, aínda que si faleceu en 1938 en acción de guerra Jesús Castro Sánchez que só tiña 25 anos. Nos duros anos da posguerra perdeu a capitalidade en favor de Oroso e tamén foi perdendo poboación como todo o rural da comarca ordense.
  Arredor de 1960 chegaría don Diego Ríos Noya, un dos párrocos máis apreciados. Nos anos 80 comezou o asociacionismo veciñal e creáronse varias agrupacións con diversos fins.
  No ano 2007 Manuel Pazos Gómez, nativo da parroquia, publicou o libro "San Martiño de Marzoa. Imaxes para o recordo", principal fonte deste artigo.

sábado, 9 de noviembre de 2024

Vodas en 1958

  En 1958 houbo dúas vodas que saíron na prensa.
  A primeira tivo lugar na igrexa parroquial de Santa Cruz de Montaos o 19 de marzo, día de San Xosé. Os noivos eran Juana Mosquera Veiras, nativa da parroquia, e Jesús Calvo Carnota Suso de Calvo, un dos irmáns propietarios da maior ferraxería de Ordes.
  O sacerdote foi un aínda novato don Isidro Marcos Álvarez quen pronunciou unhas "sentidas palabras".
  Os padriños foron a nai do noivo, Gumersinda Calvo, e o pai da noiva José Mosquera Candal. Asinaron como testemuñas por parte da noiva José Rico Candal, o perito Laureano Mosquera e os seus tíos, os funcionarios de Obras Públicas Juan e Ricardo Mosquera Candal. Por parte do noivo asinaron o comerciante Julián Marcos, o inspector veterinario Manuel Pedreira Vázquez e o perito agrícola Pedro del Río.
  Despois do xantar os noivos marcharon de lúa de mel a Santander, Bilbao, Donostia e outras localidades españolas. Á volta fixaron a súa residencia en Ordes.
  O matrimonio durou 26 anos pois Suso morreu en 1984 con só 57 anos nun accidente. Tiveron 7 fillos: Mª del Mar, Juan Jesús, Carlos, Ana, Carmen Mª, Lucía e Irene.
  
  A segunda voda tivo lugar en novembro na igrexa de Santa María. Jesusa Areoso Villaverde (vestida de negro) casou con Manuel García Varela. Jesusa era a 2ª filla de José Areoso Golán (1888-1961) do Balado e de María Villaverde Veiras (1892-1974), mentres Manuel era o 6º irmán dos Garcías do Casal, fillos de José García Boquete (1874-1955) e Manuela Varela Méndez (1882-1965).
  Foron os padriños o irmán maior da noiva, o capataz de legoeiros Jesús Areoso Villaverde (1927-2002),  e a irmá do noivo, María García Varela (1923-2012).
  Asinaron a acta como testemuñas José Jaspe Leira, Luis Nogueira, Enrique Babío Calleja, Julio Burgo Villanova, Manuel Amor Canosa, Francisco Domínguez, Jaime Losada Quiroga, Gonzalo Acuña Novás, Manuel Fernández Pena, Raúl Solleiro Mella, Adelino Gayoso Fernández, Manuel Bastante Macía e Alonso Vázquez Mouriño.
  Entre os asistentes había máis dun centenar de coruñeses, moitos deles industriais. Despois da cerimonia os noivos emprenderon a viaxe de lúa de mel por diversas poboacións españolas.
  Á volta instalaríanse na Coruña onde tiveron dous fillos: o actor Manuel José e Ismael. O matrimonio duraría 54 anos ata a morte de Manuel no ano 2012.
 
  Doutra banda en 1958 mourreu a mañá do día 8 de xullo aos 87 anos de idade Josefa Ferreiro Franqueira, viúva do importante comerciante Antonio Amado. O entrerro tivo lugar o mércores ás 11 da mañá e congregou a unha multitude de ordenses.
  Outro deceso notable foi o de Balbino del Valle González, o propietario da Casa Grande de Parada e de moitas máis terras na parroquia (a escola foi feita nun soar doado por el).
  Morreu o domingo 21 de decembro e o enterro tivo lugar ao día seguinte ás 12 da mañá na igrexa parroquial de Santa María de Sabadelle, no concello de Chantada. Dado que era un home moi rico e pai de José del Valle (ex-alcalde de Santiago e ex-gobernador da provincia de Lugo), os asistentes foron moitos e moi distinguidos, contándose entre eles o alcalde de Santiago Ángel Porto Anido.
  A Casa Grande sería herdada por Francisco del Valle, o sétimo dos seus 11 fillos. En xullo de 1959 sería inaugurada a escola de Parada onde loce unha placa na honra de Balbino del Valle.

domingo, 3 de noviembre de 2024

Renda en 2021 e 2022

   No ano 2021 Oleiros continuaba sendo o concello coa maior renda en Galicia con ingresos brutos* anuais de 39.041 €, seguido por Bergondo -que pasou do 5º ao 2º posto- con 38.038. Viñan despois Nigrán, As Pontes e A Coruña. A comarca de Ordes movíase moi lonxe desas cifras con Oroso como o de maiores ingresos (23.872 €) e Tordoia o dos máis baixos (18.721 €).
 

  No 2022, o ano no que Rusia invadiu Ucraína, a renda media dos galegos escalou un 6,6 %, ata os 13.648 euros netos ao ano. Claro que cunha inflación disparada ao 8,4 % na media do exercicio, a subida dos ingresos non evitou unha perda xeneralizada de poder adquisitivo na comunidade.
  Segundo o Atlas de distribución de renda dos fogares, que publica o INE, seguía habendo profundas diferenzas na distribución da riqueza. Así a renda dos municipios máis ricos cuadriplicaba a dos máis pobres. En Galicia a brecha non era tan profunda porque os ingresos medios anuais dos veciños de Oleiros -o municipio máis rico (18.504 euros ao ano)- duplicaban aos do ourensán de Avión, destino de veraneo dalgunha das maiores fortunas do mundo, pero no que os veciños censado tiñan os ingresos máis baixos (8.317 euros anuais en media).
  Maiores eran as desigualdades cando se analizaban os datos por barrios, xa que aquí si que a renda media nos máis ricos multiplicaba por catro a dos máis pobres. No primeiro grupo destacaba o centro da Coruña, en concreto as contornas das prazas de Lugo e de Vigo, onde os ingresos netos medios dos seus veciños alcanzaban os 34.765 euros ao ano. Eran os dous únicos barrios de Galicia onde se superaban os 30.000 euros, que só se rozaban na zona da urbanización oleirense de Icaria (29.982 euros) e na zona litoral de Vigo, de Canido a cabo Estai (28.850 euros). Moi por detrás quedaban as zonas máis adiñeiradas de Ourense -onde só seis barrios da provincia pasaban dos 20.000 euros por veciño, coa zona da rúa do Paseo á cabeza, cunha media de 24.828 euros ao ano- e Lugo. Nesta última provincia, só a zona da Praza Maior e a Catedral, na zona amurallada, e o distrito do Seminario Maior, tamén na capital, superaban por pouca marxe esa barreira dos 20.000 euros netos ao ano por veciño.
  E cales eran os barrios máis pobres? Segundo o INE, o faroliño vermello atopábase na localidade pontevedresa da Lama, nunha zona onde os seus habitantes apenas ingresaban 7.870 euros netos en media ao ano, menos da cuarta parte que os veciños do centro da Coruña. Por provincias, as outras zonas menos adiñeiradas localizábanse en Boborás (8.138), Ribeira (8.524 euros) e Chantada (8.933).
  O por que das diferenzas explícábanse porque mentres os veciños das zonas ricas sumaban aos seus xa altos ingresos salariais outros conceptos (desde alugueiros a ganancias patrimoniais por venda de accións), nas zonas pobres eses ingresos adicionais á nómina ou a pensión eran mínimos.
 
 
  Como podedes ver no mapa a renda media neta na comarca non era moi alta. Oscilaba entre os máis de 14.400 euros da parroquia de Cerceda e os 11.900 da zona sur de Ordes (parroquias de Poulo, Pereira e Beán). De todos modos teño dúbidas de que estes datos -oficiais eso si- reflictan axeitadamente a realidade. Sorpréndeme especialmente que zonas case urbanas como Ordes ou Sigüeiro teñan menos renda que outras máis rurais, pero os datos son os que son e aquí quedan expostos.
* A diferenza entre as cifras dos dous anos, explícase porque en 2020 tómase en conta a renda media bruta e no 2021 a renda media neta.