Santa Cruz de Montaos

  A igrexa de Santa Cruz de Montaos é de planta rectangular cunha nave duns 90 m² e unha ábsida tamén rectangular un pouco máis estreita, ocupando todo o conxunto uns 160 m², polo que está entre as máis grandes do concello. Os muros laterais, revocados e pintados de cor branca, son de cachotería, con cantería nas esquinas. A cuberta é a dúas augas con tella curva do país.

  A fachada, que é totalmente de cantería, conta cunha porta rectangular adovelada e remarcada e unha sinxela fiestra, tamén rectangular e remarcada. Á dereita da porta pódese ver un pequeno azulexo cun reloxo de sol pintado. Remata a fachada unha espadana de dous corpos flanqueada por pináculos piramidais.

 

  No interior, a nave está separada do presbiterio por un arco triunfal semicircular. No muro norte da nave hai unha imaxe da Virxe do Carme que é a que se saca en procesión nas festas, no muro sur hai unha imaxe de San Roque sinalando a chaga da súa perna.

  Xa no presbiterio podemos ver un escudo en relevo e policromado no muro norte. No centro do retablo neoclásico detrás do altar hai unha gran cruz (advocación da parroquia) flanqueada por unha imaxe do sacro corazón de Cristo á esquerda e da Virxe do Rosario á dereita.

  A igrexa está rodeada polo cemiterio. No adro que serve de campo de festa e que conta con dúas ringleiras de plátanos está un sinxelo cruceiro a uns 65 metros da igrexa, xa preto da estrada.

   Unha noticia de decembro de 1877 en El Diario de Santiago permítenos saber que o Igrexario estaba en venda naquel ano e constaba de 128 ferrados de labradío, 38 de carballeira e 130 a monte.

 

 

  Como sempre que tratamos de Montaos, é interesante ver o que nos pode contar Victorino Cores:

 

  A data da construción da Igrexa de Santa Cruz de Montaos non está nada clara, xa que non existen suficientes probas que a confirmen con certeza. No seminario Maior de Santiago consérvase un tacho de papeis aos que o lume dun incendio converteu en ilexibles. O mesmo que pasa na casa reitoral de Santa Cruz.

 

  Se nos fiamos da data, que figura nas súas campás, foi edificada no ano 1836. Non obstante, no Catastro del Marqués de la Ensenada de 1752, cando lle preguntan aos veciños se o Rei ten no termo algunha finca, responden que lle corresponde unha fraga de carballos de tres ferrados de sementeiro, que linda polo levante con terras do igrexario desta freguesía. Non obstante, nesas mesmas datas, Francisco Conde, do lugar de Queis, no seu testamento pide ser soterrado dentro da igrexa parroquial desta freguesía de Montaos, na sepultura de xunto ao coro, e que se pague todo a costa dos seus bens. Na  actual igrexa de Santa Cruz, ninguén recorda nin ten oído falar de que tivese coro, nin que se enterrase no seu interior.

 

  Persoas maiores, afirman terlles escoitado aos seus antepasados, que no lugar da actual igrexa de Santa Cruz, en tempos moi antigos houbo unha capela da Virxe do Carme, e que a Igrexa Parroquial estaba na Fonte Fonxán, en Ribadas, ao pé do Camiño Grande, que viña de Senra, Santo Tomé e Beán, preto do Camiño Real. Tamén pode suceder que sexa ao revés, e que a capela estivese na Fonte Fonxán e a igrexa no actual emprazamento. Dun xeito ou doutro, a actual igrexa de Santa Cruz non é moi antiga. Se estivo decote no emprazamento actual, foi reformada ou reedificada, nos séculos XVII ou XVIII.

 

  Unha proba de que ou a Capela do Carme, ou a primitiva Igrexa Parroquial existían neste lugar, é que nunha escavación que se fixo hai uns anos para construír un panteón, apareceran dúas moedas de prata, unha con data de 1579 e a outra de 1598.

Victorino Cores Liste

  Para coñecer outros templos do concello preme en Igrexas e capelas de Ordes.