miércoles, 26 de octubre de 2022

Renda da Comarca en 2020

 
   No ano 2020 Oleiros seguía sendo o municipio máis rico de Galicia, cunha media de 16.403 euros, menos que os 16.447 de 2019, o que significaba o primeiro descenso en 5 anos. Seguíano outros tres concellos da provincia da Coruña. Eran As Pontes (15.482 euros por veciño), Santiago (14.649) e A Coruña (14.590). Todos, no seu caso, aumentando a renda per cápita respecto ao ano anterior, especialmente As Pontes con 421 euros máis, fronte aos 145 e 55 de Santiago e A Coruña. 
  Non había cambios na parte superior da lista. Os dez concellos máis ricos de 2019 tamén o eran no 2020 e, agás Oleiros, todos aumentarondo a renda. Os que máis subiran eran Parada de Sil (13.517) e Nigrán (13.533), que melloraron 442 e 433 euros respectivamente en relación cos datos do 2019. 
  Do resto das cidades galegas, Vigo era a terceira máis rica, con 13.163 euros anuais. A cuarta era Ferrol (13.115) e a quinta, Pontevedra (13.047). Á cola estaban Ourense e Lugo, con 13.036 e 12.992 euros respectivamente. Con todo, ningunha era a primeira da provincia. Cervo con 14.287 euros era o concello máis rico de Lugo, Nigrán (13.533) era o de Pontevedra e Parada de Sil (13.517) o de Ourense. 
  Respecto a as medias provinciais, A Coruña ingresaba 12.841 euros ao ano por habitante, de modo que era a única galega na metade alta de todas as provincias españolas. Na outra zona, aínda que moi próximas á media, estaban as de Lugo (12.021), Ourense (11.937) e Pontevedra (11.881).

  A renda dos concellos máis ricos duplicaba a dos pobres: Avión (Ourense) con 7.565 euros por cabeza era a último de Galicia a pesar de sumar 31 euros con respecto a 2019. Seguían Beariz (9.062 euros per cápita), A Lama (9.152), Fisterra (9.224) e Boborás (9.299).
  Tampouco había cambios na zona baixa e os dez concellos que no 2019 ocupaban os últimos postos mantíñanse na mesma posición, seis deles aumentando a súa renda.
 Triacastela (9.519 euros) foi o concello que máis renda perdeu (185 €) respecto a 2019, mentres que o que máis variou positivamente foi Boborás con 415 euros máis que no 2019.
  En comparación co resto de España, case o 70 % das localidades galegas situábanse por baixo da media, entre os municipios pobres.
 
 
  A comarca de Ordes tamén estaba na zona baixa, cousa que podedes ver observando o mapa de Galicia. As cantidades exactas aparecen no segundo mapa.
  Non podo deixar de comentar que algúns datos sorprendéronme bastante. Por exemplo, que a renda de Ordes fose inferior á de Trazo, Tordoia e Frades, ou que a renda da zona centro de Ordes que inclúe á parroquia de Ordes fose inferior á occidental e oriental. E xa me deixou totalmente abraiado que a renda do distrito occidental de Oroso, que inclúe a vila de Sigüeiro, fóra inferior á do distrito oriental. Pero datos son datos e aquí quedan expostos.

domingo, 23 de octubre de 2022

O ano 1945

 
  1945 será sempre lembrado cunha mestura de alegría e de tristeza porque se ben foi o ano en que acabou a 2ª GM, tamén foi no que se sufriu por primeira vez o terror atómico.
 O día 8 de maio Alemaña rendeuse incondicionalmente despois de sufrir copiosos bombardeos. Nos catro meses anteriores foron "liberados" polos soviéticos países como Polonia, Hungría ou Checoslovaquia, mentres as tropas aliadas avanzaban polo oeste e o sur cara a Berlín, liberando Francia e Italia, onde Mussolini achou a morte a mans de partisanos antifascistas.
  A guerra prolongouse uns tres meses máis en Asia custando miles de vidas ata que o 6 e o 9 de agosto os americanos lanzaron dúas bombas atómicas sobre Hiroshima e Nagasaki respectivamente (aínda que a primeira explosión nuclear fora o 16 de xullo en Alamogordo, Novo México). Xapón asinaría a acta de rendición o 2 de setembro.
  Chegou a paz pero sentáronse as bases para a guerra fría. En Europa os países do leste quedaron baixo a órbita soviética e no Pacífico tamén ocuparon Corea do Norte, mentres Hồ Chí Minh tomou posesión de Hanoi, independizándose de Francia. Máis ao sur Indonesia liberouse dos holandeses, sendo Sukarno o seu primeiro presidente.
  1945 ademais foi o ano da creación da ONU (en outubro) e da voda de Juan Domingo Perón coa carismática Evita. Ah, e tamén foi o ano en que desapareceron 5 avións da mariña dos USA no logo famosísimo "Triángulo das Bermudas".
 

  En España a inminencia da vitoria aliada supuxo un enorme problema para o réxime franquista, dado o seu pasado apoio ás potencias do Eixo. Unha forma de tentar capear o temporal foi minimizar o legado fascista e centrarse no anticomunismo. Así, cando en febreiro -mesmo mes que se creou o monopolio de Tabacalera- tivo lugar un atentado comunista nunha subdelegación da Falange en Cuatro Caminos, en lugar de ocultalo como era habitual, soubo aproveitar ao seu favor a crueldade dos dous asasinatos e organizou unha enorme manifestación de repulsa (300.000 persoas nunha cidade de apenas un millón).
  En marzo D. Juan de Borbón publicou o Manifesto de Lausana, rompendo co Réxime e pedindo unha monarquía liberal, pero en España os monárquicos opostos a Franco eran moi poucos, especialmente no exército.
  O 18 de xullo formouse o Quinto Goberno (1945-1951) de Franco coa incorporación do católico Alberto Martín Artajo como ministro de Asuntos Exteriores para resaltar o cambio de imaxe do franquismo. O mes seguinte en México capital constituíuse o Goberno Español no exilio, presidido por José Giral, que rapidamente foi recoñecido como lexítimo por México e os países comunistas, pero que non logrou o apoio das potencias occidentais.
  O Réxime continuou "moderándose": en xullo aprobou o "Fuero de los Españoles" e en outubro decretou un indulto para os condenados á morte por rebelión militar e aprobou a Ley de Referéndum para consultar directamente ao pobo asuntos de especial transcendencia (obviamente os dous referendos que se fixeron no franquismo -1947 e 1967- careceron de calquera tipo de credibilidade).
  Foi un ano de gran seca e as malas colleitas notaríanse ao ano seguinte.
 A nivel cultural 1945 empezou co primeiro Premio Nadal a Carmen Laforet pola súa novela "Nada" e rematou coa estrea da gran película "Los últimos de Filipinas". Ese ano o ponteareán Delio Rodríguez gañou a volta ciclista.
 
  E en Ordes? Pois a principal noticia foi a destitución de Rafael Mariño do seu posto de alcalde por ter organizado unha reunión cos fuxidos ao monte, tentando unha mediación.
XANEIRO: Morte de Francisco Eiras Sampedro, mestre de 31 anos que levaba só catro meses en Ordes. Veu para substituílo Manuel Picallo Ameijeiras (1920-2005) que casaría e se establecería na vila. Morreu en Poulo Andrés Figueira Varela aos 84 anos.
FEBREIRO: Cando ía á feira do Mesón foi morto a paus en Vilar (Mercurín) Manuel Martínez Boquete, en vinganza pola súa implicación nos paseos despois do Alzamento. Aos 75 anos morreu Josefa Boquete Bello en Lesta e aos 79 anos Fernando Mira Berdomás en Beán.
MARZO: Repartiuse un millón de pesetas entre os obreiros agrícolas subvencionados nun acto nacionalsindicalista. Inauguración da policlínica "18 de junio" da Obra Sindical na entón Calle Calvo Sotelo (Lagartos) preto do cruce. Ángel Villaverde Bello Ángelito de Monteiro (Arxentina 1918), expedientado en 1939 por simpatías esquerdistas, logrou o libre acceso aos seus bens. O día 16 naceu o futuro escritor Euloxio Rodíguez Ruibal. O día 3 faleceu o comerciante Manuel Barreiro Uzal. Tamén morreron o oficial do concello Laureano Iglesias García (pai do funcionario de igual nome), Manuela Sánchez Platas aos 78 anos en Poulo, Antonio Gómez Vázquez aos 85 anos en Leira, e o traballador ferroviario Claudio García, este último en accidente laboral na estación da Pontraga.
ABRIL: Jesús Iglesias Manteiga Jesús das Corredoiras condenado por venda clandestina de explosivos o ano anterior. Morreron José Amor Santos do Canedo aos 63 anos e Josefa Recouso Calvo (1861-1945), viúva de José Conde Barreiro e matriarca dos Condes do Bidueiro.
MAIO: Restriccións de electricidade. Abatido en Queis o guerrilleiro Manuel del Río Botana, natural de Sar. Faleceu na súa casa de Bama (Touro) o párroco de Beán don Pedro Fernández Otero.
XUÑO: Enfermo o párroco de Ardemil don Manuel García Castro.
XULLO: Morreu María Castro Ferreiro, muller de José González Faya, fillo do Capitán. Tamén faleceron en Montaos o capataz de legoeiros Andrés Candal Mosquera e en Poulo a moza de 17 anos Elisa García Candamio. En Ardemil unha discusión por lindes remata coa morte de Antonio Noya Louro.
AGOSTO: Descarrilou un tren na Pontraga e estivo o tráfico cortado varias horas. Mercedes Mosquera Ascart destinada como mestra a Leira. Morreron en Meitufe Dolores Gestal Gestal aos 23 anos e Ambrosio Álvarez Boga aos 71 anos, e en Vilamaior Leonor Sánchez Monteagudo con só 23 anos.
SETEMBRO: Morreu aos 76 anos Ramón Faya Fernández, dono da fábrica de curtidos.
OUTUBRO: Alcalde Manuel Verea. Mes fatídico: Morreron Clotilde Viqueira Ramos Tilita, irmá de Mundito e Miss Órdenes en 1933, o avogado Jaime Concheiro Iglesias con 39 anos, apenas tres días depois a súa nai Asunción Iglesias Rápela con 66, e o día 19 en Leira Ramona Cadaveira Folla (1875-1945), viúva de Pedro Liñares. Tamén morreu en Santiago Carlos Otero Ulloa, recadador de contribucións na 2ª zona de Ordes. Marchou para Vigo o xuíz de instrución  Fernando Roldán Martínez Bolaño. Pasou a Volta a Galicia por Ordes, onde había unha meta voante con 50 pesetas de premio que gañou Emilio Rodríguez, irmán do gran Delio. 1º Concurso de Calidade de Patacas dotado con 965 pesetas en premios.
NOVEMBRO: Bautizo de Mª Elena Concheiro Nine. Morreu aos 45 anos Manuel Souto Vázquez de Parada.
DECEMBRO: Voda na igrexa parroquial do tenente do Rexemento de Isabel a Católica Arturo Giner Escribano con Mary Moreno Moreno, filla do xefe da estación ferroviaria de Ordes, Lázaro Moreno. Suicidio do sarxento da Garda Civil e comandante do posto de Ordes Andrés Cuesta Antón con 44 anos. Novo accidente na estación da Pontraga, sen vítimas.

miércoles, 19 de octubre de 2022

Igrexa de San Xian (Poulo)

 
  A igrexa de San Xian e o cemiterio parroquial da parroquia de Poulo están no lugar do Outeiro, case ao pé do Camiño Inglés, preto da casa rural de Antón Veiras e da antiga reitoral, hoxe albergue de peregrinos.  
  É un templo de planta case rectangular, cunha fachada duns 7 metros de anchura, mentres a absida é medio metro máis estreita. Dado que a súa lonxitude total chega aos 18 metros, ten arredor de 120 metros cadrados, sendo así esta igrexa a segunda máis pequena do concello, só superada pola de Lesta (de feito, a capela da Mercé na Calle é máis grande). 
  O seu aspecto actual data de principios do século XX, cando foi reformada a instancias do párroco José María Barreiro García (1878-1972), aínda que elementos como a cruz cumial da ábsida ou o arco do interior ofrecen indicios dunha orixe moi anterior. 
 
 
  Os muros da parte dianteira son de cachotería revocada e pintada de cor branca. Na ábsida a parte máis baixa está feita de perpiaños e a superior de cachotería. A cuberta é a dúas augas con tella do país. A fachada é moi sinxela con porta e fiestra rectangulares e unha placa entre as dúas na que se pode ler: "Se reedificó siendo cura párroco don José Mª Barreiro García. Año 1927". Tamén hai outra máis moderna en recordo do párroco don Manuel Otero Rodríguez. A pesar do pequeno tamaño da igrexa, a espadana ten tres campás, caso único en todo o concello.
  Como temos dito, o elemento máis destacado (e fácil de pasar desapercibido) é unha preciosa cruz cumial, presumiblemente moi antiga e que nos recorda a outras que hai en Irlanda e no Reino Unido. 
 

  No interior, pequeno e sinxelo, o que máis chama a atención é o arco de acceso ao presbiterio que xa non é románico senón lixeiramente apuntado, indicio de que pode datar da baixa Idade Media (séculos XIV ou XV). Na súa base hai dúas columnas de fuste circular e con capiteis parecidos pero non iguais. 
 
 
 
A parede detrás do altar non ten un retablo senón diversas figuras como unha virxe ou o inevitable San Roque. No centro está San Xian con rica casaca e sostendo un falcón na man esquerda, por tanto representa ao lendario nobre francés que matou aos seus pais, e a palma do martirio na outra man é un erro habitual, pertencendo a un santo diferente (S. Xian de Antínoe ou S. Xian de Brioude). O bordo da parede está decorado con pinturas de caras de anxos, que datan de 1959 segundo a inscrición que hai no lintel da porta.
 
  Na nave principal hai tamén unha escultura de San Antonio de Padua no muro norte e outra dunha virxe no muro sur.
  Para coñecer outros templos do concello preme en Igrexas e capelas de Ordes.

sábado, 15 de octubre de 2022

Festas en 1944

  O 17 de febreiro tivo lugar a Festa da Árbore a carón dunha estrada. Ás cinco e media da tarde chegou a comisión presidida polo alcalde Manuel Verea, o xuíz (en funcións) de instrución Juan Liñares e o comarcal Eduardo Somoza del Río, xunto cos representantes da banca Francisco Concheiro e Segismundo Viqueira Mundito, o oficial do Xulgado de Mesía José García Conde e os mestres José Bello Segade Pepe Bello, Manuel Picallo Ameijeiras, Elena Telmo Duarte e Concepción Moar. Feita a plantación repartíronse as merendas aos nenos e cantouse o himno. Logo o alcalde no seu discurso recomendoulles aos rapaces que respectasen as árbores, facendolles ver a súa utilidade.

  O domingo, 23 de abril tivo lugar unha celebración que agora non se estila, o Santo Viático, ou sexa ir ás casas dos enfermos e administrarlles a comuñón. Vemos como o narra o xornal "El Compostelano" na súa edición do 28 de abril de 1944:

  Con toda solemnidad se ha llevado hoy el Santo Viático a los enfermos de la villa. El Señor ha sido conducido, bajo palio, y con acompañamiento de música, presidiendo el alcalde D. Rafael Mariño Vilela, el juez don Juan Linares Castro y una comisión de señores concejales, integrada por don Eduardo Somoza del Río, D. Rafael Álvarez Salgueiro y D. Manuel Berea Remeseiro, resultando un acto verdaderamente conmovedor.
  También fueron viaticados los enfermos del Sanatorio del sr. Concheiro, el cual está bajo la protección del Sagrado Corazón de Jesús.
  Alternando con la banda de música, se cantaron himnos piadosos por todos los asistentes al acto, dirigidos por el miembro de la Polifónica D. Viriato Lamas. Al llegar al templo el señor Andrade dio la bendición, después de haber leído las gracias concedidas a los fieles.
  Al día siguiente se celebró en el despacho de la prisión del partido una misa rezada, y a continuación se repartió el Pan de los ángeles entre todos los reclusos, obsequiándoles con una comida extraordinaria; el local mencionado fue arreglado con exquisito gusto por un grupo de señoritas.
  Las autoridades también estuvieron presentes como en el día anterior.
 
  O sábado 10 de xuño tivo lugar unha multitudinaria celebración con todos o nenos e nenas da escolas nacionais e particulares e os seus mestres, onde moitos deles recibiron a 1ª Comuñón. A misa estivo amenizada polo armonio e as cancións do mestre Antonio García Gímenez. Custeado polas damas piadosas, serviuse un almorzo para todos o nenos na Alameda.
  O martes 13 de xuño tivo lugar a celebración do Santísimo Sacramento, custeada por Josefa Ferreiro Franqueira, viúva do comerciante Antonio Amado e irmá do meu bisavó. A igrexa estivo adornada para a ocasión polas "piadosas señoritas" Encarnación del Río e Marina Concheiro. Actuou de novo Antonio García Giménez, quen nesta ocasión trouxo consigo un neno de "melodiosa voz" para cantar as pezas relixiosas. Predicou "elocuentemente" o padre Bernardino dos franciscanos. Logo da misa houbo unha procesión que só se parou unha vez para cantar unha panxoliña diante da casa da falecida mestra dona Juana Soto Menlle. O sacerdote don José Mª Barreiro Uzal levaba a sagrada forma baixo palio que conducían Viriato Lamas, Nicolás del Río, Guillermo González Faya, Andrés Blanco, Alfredo Abeijón e Francisco Mariño Vilela, incensando os nenos Rafael Mariño e Rogelio Prado Xelo, revestidos de cardenais e lanzando flores un numeroso grupo de nenas vestidas de 1ª comuñón.
  Tamén houbo un partido entre o equipo de Ordes e o de Sigüeiro que iniciou despois de bendecir o campo o sacerdote don Joaquín Andrade e que rematou 8-2 ao noso favor. Entre o público estaba o alcalde Rafael Mariño e algúns personaxes do veciño concello como o médico Manuel Iglesias Romero Rapela e os sacerdotes da Gándara e da Barciela.
 
  Mentres o mundo estaba pendente dos combates en Normandía, as festas patronais de Ordes duraron 4 días e foron de novo memorables* grazas á participación da Banda de Infantería de Marina de Ferrol que xa amenizara as festas de 1943. A comisión estivo formada polo alcalde Rafael Mariño, o entón tenente de alcalde Víctor Cerdido López, Viriato Lamas, Laureano Iglesias del Río e Alfredo Calvo Abeijón.
  Comezaron os festexos o luns día 14 a mediodía con repenique de campás, disparo de gran cantidade de bombas e a música da banda, secundada polas trompetas e gaitas do país da agrupación e unha orquestra tamén de Ferrol. Desde as 6 da tarde houbo bailes na Alameda.
  O martes 15, o día grande, comezou a festa xa ás 9 da mañá con dianas e alboradas. A misa solemne tivo lugar ás 12 da mañá. O sermón estivo a cargo do padre Lázaro dos franciscanos (e durou unha hora! pero segundo o corresponsal de El Compostelano "siempre contó con la atención de numeroso auditorio que le siguió constantemente hasta el fin"). Logo veu a procesión co mesmo percorrido do ano anterior. Ás 6 da tarde houbo un partido de fútbol entre o equipo local e "un potente equipo forasteiro" no que se disputaba unha copa de prata doada pola Corporación. Tamén houbo o habitual baile vespertino e nocturno.
  O mércores 16, día de San Roque, houbo o mesmo programa, só que alternando as rúas das procesións e substituíndo o partido de fútbol por unha carreira de bicicletas con saída e chegada en Ordes pasando por Carral. O xoves 17, o último día, a actividade das 6 da tarde foi unha carreira pedestre polas rúas de Ordes e carreiras de sacos na Alameda. Na verbena noctura houbo profusión de fogos artificiais, foguetes e elevación de figuras grotescas para celebrar o fin das festas.
 
  Por suposto houbo tamén as festas habituais en todas as parroquias e mesmo en outubro na vila celebráronse solemnes cultos na honra do Cristo da boa morte onde predicou o profesor do Seminario don Manuel Silva Ferreiro.
 
*O meu pai, Juan Ferreiro Recouso, que entón tiña 12 anos, acórdase perfectamente daquelas festas:
- Todo o mundo estaba admirado coa banda de Ferrol e felicitaba ao alcalde Rafael Mariño por traela. Era impresionante como soaba porque tiña moitos músicos e eran moi bos. Acórdome da carreira de bicicletas. Eu fun nun autobús de Álvarez véndoa. Creo que a gañou Terete do Ramecho, que era moi bo, pero o que máis me impresionou foi Chucho do Ferrador [Jesús Viqueira Moar] que subindo non era moita cousa pero era un animaliño baixando. Ao día seguinte participei na carreira a pé que saía da Alameda, subía polo Directorio e baixaba polos Lagartos e que gañou Isidro de Julián. Eu (e outros) xa non a fixemos enteira, cortamos pola rúa Generalísimo porque os primeiros levábannos moita ventaxa. Eu traballaba moito e non estaba para correr tanto. Tamén me acordo de que había carreiras de sacos e outra proba onde ías en bicicleta e tiñas que meter un pau por un aro pequeno. Estas cousas ocorríanselle a Julián e a Viriato o Vello.

sábado, 8 de octubre de 2022

Mª Carmen Nouche Porro

   Desde o 21 de decembro de 2021, día en que morreu a pontevedresa Luisa Vázquez de Silva, ata o 24 de agosto de 2022, Mª del Carmen Nouche cos seus 110 anos cumpridos foi a muller máis lonxeva de Galicia. 
 

  María del Carmen Nouche Porro naceu o 15 de setembro de 1911 na parroquia de Barbeiros e parece que xa a súa nai e avoa chegaron aos 100 anos de idade. Non obstante dentro da familia só ela herdou esta xenética privilexidada porque as súas tres irmás tiveron unha vida longa pero nada fóra do común. A maior, Jesusa Nouche Porro (1907-1993) casou para Aiazo e "só" chegou aos 86 anos. Isolina (1915-2004), a única que quedou en Barbeiros chegou aos 89, e a menor, Josefa (1918-2009), que viviu en Lavandeira de Abaixo, faleceu con 91 anos. 
 
  Obviamente nacendo antes da 1ª Guerra Mundial foi moi dura a vida de María -que así acostumaban chamala-. Con 7 anos sobreviviu ao pavoroso ano da gripe e con 21 casou para a parroquia de Poulo pero o seu marido morreu na guerra civil. Anos despois volveu casar con Modesto Mosquera Rodríguez (1906-1978). Con el criou tres fillos porque outros dous morreron ao pouco de nacer. Traballou duramente na casa, nas faenas agrícolas e vendendo queixos e outros produtos na feira de Ordes. 
  O máis notable é que conservou a saúde e a lucidez ata o final da súa vida. Só tiña mal oído e tomaba unha pastilla para a tensión. Pasou os últimos anos sentada na porta da súa casa da Senra mirando aos seus animais -porque nunca lle gustou a televisión-, conversando un pouco cos que pasaban e logo cando entraba na casa ou en inverno sentada confortablemente ao lume da lareira. 
 
 
Antonio Mosquera Nouche, o fillo maior nacido en 1941, é o único que a sobreviviu. Tanto el como a segunda irmá, Carmen -que casou co británico David Robinson-, emigraron nos anos 60 ao Reino Unido, polo que varios dos seis netos de María viven nese país, ao igual que a maioría dos seus dez bisnetos e da súa única tataraneta, Honey-Rose.  
 
  O terceiro fillo, Luciano (1948-2010), que vivía nesa casa de Senra, morreu aos 62 anos. Eran a súa muller Carmén López Rosende e a súa filla Lucía Mosquera quen coidaron de María. 
 
  Na última festa de aniversario que celebrou, o alcalde e a Asociación de Veciños entregáronlle unha placa de felicitación "por 110 anos de sacrificio, humildade, esforzo e traballo". Pero o regalo máis prezado levoullo o párroco de Poulo: unha bendición do mesmo Papa Francisco, xestionada a través da Nunciatura.  
  María faleceu o 24 de agosto de 2022, faltando 22 días para cumprir 111 anos. Está soterrada no cemiterio parroquial de Poulo. Substituíuna no posto de galego máis vello o pintor vigués Luis Torras.

viernes, 7 de octubre de 2022

Buscando responsabilidades

  O Alzamento e a conseguinte Guerra Civil trouxeron un gran número de mortes á comarca de Ordes, moita xente no cárcere e outra sufrindo humillacións coma ser rapados ao cero. 
  As consecuencias da Guerra Civil continuaban sentíndose no ano 1944. O xuíz de primeira instancia de Ordes Fernando Roldán Martinez informaba en outubro que tramitaba expedientes contra 32 veciños, todos eles labradores do concello.
  Literalmente: “Se hace saber que deben presentar declaración cuantas personas tengan conocimiento de la conducta político-social de los inculpados, antes o después de la iniciación del Movimiento Nacional, así como indicar la existencia de bienes a aquellos pertenecientes […]”.
  A maioría eran campesiños que participaran nas sociedades agrarias da época republicana. Contrastaba esta situación coa de algunhas familias distinguidas da vila, que a pesar das súas simpatías esquerdistas, non tiveron problemas na posguerra.

Luis Caamaño Villaverde
José Núñez Moar
Jesús Calvo Sanjurjo
Ramón Núñez Moar
Maximino Candal Ríos
Ramón Pena Ríos
José Candal Vieites
Manuel Regos
Bernardo Couto Candal
José Regueiro Maceira
Andrés Fariña Louro
Andrés Remuiñán
Manuel Fariña Louro
Manuel Remuiñán Ríos
Manuel Fariña Rodís
Manuel Ríos Vidal
José Garaboa Candal
José Sánchez
Cayetano García Gestal
Manuel Souto Gómez
Manuel Gende Iglesias
Antonio Souto Pena
Manuel Gómez López
Antonio Suárez Suárez
José Grela Liste
José Varela Sánchez
Juan Iglesias Brandariz
Andrés Vieites López
Pedro Moar Fuentes
José Vieites López
Constante Mosquera Rodríguez
Ricardo Vilariño Boga