O ano 2013

  En 2013 seguía a resaca da Primavera Árabe: a Guerra civil de Siria xa pasaba dos 80.000 mortos e 2 millóns de refuxiados (moitos dos cales rematarían en Europa e serían unha futura fonte de inestabilidade), mentres en Exipto volveu a haber un golpe de estado militar. O evento máis sorprendente do ano foi a renuncia do Papa Benedicto XVI (a primeira dun papa en máis de 700 anos). O conseguinte cónclave elixiou ao arxentino Jorge Mario Bergoglio, alonxado das elites vaticanas e que sería moi popular. Nos USA tivo lugar un atentado nunha maratón popular en Boston. Rafael Correa gañou as eleccións en Ecuador por 3ª vez e Nicolás Maduro, o sucesor de Chávez, por 1ª vez en Venezuela. Ademais a ONU aprobou o Tratado sobre o comercio de armas.

  O peor desastre natural foi o  tifón Haiyan, que asolou Filipinas.

 

2013 foi o ano do gran éxito musical Blurred Lines de Robin Thicke, de Roar de Katy Perry e de Locked Out of Heaven de Bruno Mars. No cine descubrimos a Elsa en Frozen e tamén Gravity e The Wolf of Wall Street.

 

  España tocaba fondo na crise, volvendo a baixar o PIB, aínda máis que en 2012. O goberno de Rajoy tentaba cadrar as contas cunha agresiva política de recortes que ocasionou moitas protestas da esquerda. Houbo gandes manifestación especialmente en educación (contra o impopular ministro Wert) e sanidade. A crispación aumentou de nivel e comezaron os escraches aos políticos de dereitas. O goberno respondería cunha nova Lei de Seguridade Cidadá. Tamén foi o ano do fallido proxecto Eurovegas. No país instalouse un sentimento xeral de desmoralización vendo como aos problemas económicos engadíase a caída da reputación da monarquía coa breve imputación da infanta Cristina e como a candidatura de Madrid para as Olimpíadas era rexeitada sen contemplacións.

 

  Nunha Galicia que perdeu 13.000 habitantes a nova do ano foi o terrible accidente ferroviario que tivo lugar o 24 de xullo na curva de Angrois e que ocasionou 80 mortos e 144 feridos. Ao igual que no resto de España houbo numerosas protestas contra os recortes e foi cando El País publicou as fotos do presidente Feijoo no iate co traficante Marcial Dorado.

 

  En Ordes 2013 xirou arredor da reforma da vella Casa do Concello. Os menores de 60 anos nunca viran a vila sen ela, polo que foi un choque enorme cando desapareceu a parte superior. As obras continuaron no medio de grandes polémicas pero antes das festas patronais, como mandan as tradicións ordenses, o consistorio apareceu flamante e renovado, aínda que a oposición seguiu clamando que agora era unha casca sen contido.

  Houbo máis obras nas rúas Casabella, Galicia, Ceidón, Casal... Tamén unha renovación do alumeado público moi criticado polo BNG xa que segundo eles o gasto era de 7.300 € por farola. E aínda houbo máis obras cara ao final do ano cando se reacondicionou e pintou a Praza de Abastos. Segundo Ramiro Recouso esta reforma foi un enorme despilfarro pois custou 158.000 € e tirouse o que se fixera en 2010, que custara 138.000 euros!

  A nivel político, en abril Gonzalo Castro e Montse Rei do BNG deixaron as súas actas e foron substituídos polo incombustible Ramiro e por Vidal. En maio Silvia Marín, a tenente de alcalde e concelleira de Educación, declarou en Lugo diante da xuíza Pilar de Lara sobre o expediente de adxudicación da Escola Infantil de Ordes ao grupo empresarial Vendex, saíndo "moi tranquila". En xuño presentouse o orzamento de 11,5 millóns de euros que como era de supoñer concitou numerosas criticas, o mesmo que a considerable subida do IBI que foi aprobada polo goberno municipal.

 

  Ordes non vive sen festas, sen moitas festas. Inicialmente parecía que volvía Brincadeira, ese ano en Parada, pero a poucos días da celebración Julio Nogueruela cancelouna polo escaso número de entradas vendidas. Para compensar ese burato, ademais das de sempre, tivemos varias celebracións que pretendían reactivar a esmorecida Movida. Foron a 1ª Festa da Xuventude con Tania Beiras e Olympus, a I Festa da Cervexa (amenizada polo grupo de gaitas Embruxo, a Asociación Cultural Camiño Real de Poulo, a Escola de Música Tradicional de Mesía, Pelexos de Montaos e Familia Caamaño) e un concerto de Rock coas bandas Ruxe Ruxe, Overgrounz e O Leo i Arremacághona.

  O deceso máis notable foi o de Ascensión Concheiro Choncha aos 100 anos en México. Outros personaxe dese ano foron o escritor Euloxio Rodríguez a quen Ordes dedicou unha rúa en abril e o gaiteiro Flor da Maquía que sería homenaxeado en novembro no García Barbón de Vigo pola súa traxectoria.

Víctor e a Alameda

  Víctor González Faya, máis coñecido como Víctor do Capitán, ademais de crear moitas obras de teatro tamén foi correspondente de prensa e escribiu innumerables artigos. Varios deles apareceron nos especiais das festas patronais. O meu preferido é este, publicado o 14 de agosto de 1963 no xornal compostelán La Noche, onde fala da Alameda.

 

  Al escribir esta crónica quiero hacer presente a todos que lo hago con el cariño que siento por mi pueblo natal, pues, diré algo de Órdenes por lo que he visto con mis propios ojos, hace años y ahora.

  Todos tenemos corazón, también la provincia coruñesa tiene su corazoncito: Órdenes, villa moderna con sus calles amplias y largas. La Avenida de Alfonso Senra sobrepasa los 1.000 metros, es la vena arterial de la villa, después la Calle de Calvo Sotelo, Avenida de José Antonio, Avenida del Generalísimo y Avenida del General Mola, más las otras que se están formando hacen que el futuro sea gran villa.

  ¿Y qué les parece si nuestra pequeña Alameda la considero el corazón de Órdenes? Pues bien, esta alameda ya fue un poquito más pequeña y su última ampliación la ha hecho un poco mayor. ¡Cuántos recuerdos tenemos de esta Alameda!... hoy del Soldado Lois.

  Cuando yo niño a los domingos de feria recuerdo al cojo de la rueda, con sus tres cartas, y decía: "O que sepa donde está o cabalo, un peso", le daba vueltas a las tres cartas, surgía su compinche (al que le temblaba la mano) y gabana, después se hacía el negocio.

  Recordarán Vds. las comedias ambulantes que actuaron en la Alameda, muchas. Menciono alguna: "Los 7 chinos", "La Mariposa", "El cine mudo explicado" y otras que no recuerdo sus nombres... No se me olvida una que actuó al lado de la estatua de D. Vicente Carnota, que una joven muy simpática cantaba varias canciones, siendo su triunfo la titulada "Los Campanilleros"; cuantos aplausos, tanto había gustado que unos amigos míos fueron a verla actuar en otros pueblos.

  ¿Recuerdan Vds. la Banda de Música de Órdenes? A los tres meses de ensayo Cambeses la sacó ante el público con las piezas siguientes: "Yo-yo", "Camiño do Matadeiro", "Arde o carro, morra o conto", "Pipi", etc. etc. Todos los primeros domingos de mes actuaba en la Alameda. Después surgió otro gran director D. Bernardo del Río (de grato recuerdo), el que fundó "La Rianxeira". Hoy la Alameda sigue siendo escenario de magníficas orquestas y bandas de música. Actualmente tenemos en Órdenes una orquesta "La Cantábrica". Que sigan su aliento y triunfarán y a ver si algún día los visita Xavier Cugat.

  No olvidemos las misas de campaña y la visita del Excmo. señor Ministro de Marina para descubrir la placa conmemorativa al laureado Soldado Lois. Es decir que en este corazón está lo mejor, sus árboles que en las jornadas estivales, con su sombra dan a la gente el bienestar y sin dejar atrás al campo de la feria, rejuveneciendo con sus nuevos árboles que son sombrillas amplias y naturales.

  ¿Qué más tiene Órdenes? Mucho y mucho más, pero ese corazón, el de la provincia, que recibe durante al año a los forasteros con simpatía y que en los días de las fiestas patronales de la Asunción de Nuestra Señora recibe a todos los forasteros con el corazón abierto de par en par.

Víctor González Faya

A emisora do Mesón do Vento

  En 1962 España aspiraba a ser un país moderno e un dos requisitos para logralo era mellorar os medios de comunicación. O 10 de xullo foi nomeado ministro de Información e Turismo o galego Manuel Fraga Iribarne, o home encargado de pilotar este proceso (ata outubro do ano 1969).

  No que respecta a Galicia, ese 1962 na Coruña iniciaron as obras dos novos estudos de RNE que serían inaugurados en marzo de 1963 e que estaban na planta baixa e o 2º piso do Edificio das Cigarreiras, propiedade do Concello e onde tamén se atopaba o Conservatorio de Música e Declamación. Nese momento a nova emisora, que custaba 11 millóns de pesetas da época e que era de marca Westinghouse, esperaba en Madrid a ser trasladada.

  Pero o miolo da cuestión era onde se colocaría esa emisora e a antena que permitisen alcanzar a maior difusión posible. A mediados de 1962 baralláronse varias posibilidades pero ao final o lugar elixido foi o favorito desde o principio, o Mesón do Vento, que contaba cunha vantaxe inobxectable: era o lugar máis alto que había relativamente preto da cidade (menos de 30 km) e que tiña máis fácil acceso (ao pé da N-550).

 

  As obras comezaron na segunda quincena de decembro de 1962 e prolongáronse durante os primeiros meses de 1963. Colocouse a emisora, traída desde Arganda, e construíuse unha xigantesca antena (polo menos parecíao naquela época) de 117 metros de alto, que desde ese momento converteuse no símbolo máis recoñecible do Mesón.

  En maio as obras estaban practicamente acabadas. O mesmo director xeral de Radiodifusión e Televisión Roque Prol Alonso nunha viaxe que fixo a Oviedo, A Coruña e Santiago aproveitou o día 14 para pasar polo lugar e revisalo. Ese mesmo mes empregados de FENOSA traballaron ás alancadas para deixar rematada a subministración eléctrica á emisora, o que permitiu que comezase a facer emisións de proba xa desde o 25 de xullo.

  Como de costume, no verán Franco trasladouse ao Pazo de Meirás, que se convertía así na capital oficiosa do país xa que todo o goberno viña con el de cando en vez. Fraga aproveitou para revisar os estudos da Coruña e a emisora do Mesón o día 31 de agosto, acompañado de Pío Cabanillas, Roque Prol, Francisco Serrano Castilla, Manuel Aznar Gómez-Acedo e Enrique Mariñas Romero (o director de RNE na Coruña).

 

  Pero a inauguración solemne tivo lugar o sábado 7 de setembro de 1963. En representación do Caudillo acudiu o ministro Fraga, acompañado de numerosas autoridades. Ademais dos que xa estiveran unha semana antes con el, nesta ocasión tamén foron o Capitán da VIII Rexión tenente xeneral López Muñiz, o gobernador militar xeneral Permuy, o xefe do Estado Maior da Rexión xeneral Chamorro, o xefe superior de Policía Mariano Cabrero Hernández, o delegado de Vivenda Luis Carreras Presas, o conselleiro do Movemento Rafael Salgado Torres, o presidente da Deputación Rafael Puga Ramón, os alcaldes da Coruña, Santiago e Ordes (Eduardo Sanjurjo de Carricarte, Ángel Porto Anido e Juan Liñares Castro) e varios directores e personal de emisoras radiofónicas. E por suposto unha autoridade relixiosa, neste caso o bispo auxiliar Dr. Miguel Novoa Fuentes, que sería o encargado de bendicir o lugar.

  Todos eles percorreron as instalacións mentres Fraga lles explicaba as súas características e como funcionaban. Despois o bispo procedeu á bendición dos locais aos que accedeu por segunda vez.

  O ministro pulsou o botón que poñía en funcionamento a emisora e o primeiro que se escoitou foi o himno nacional. Logo o locutor Emilio Díaz anunción o fin das emisiones experimentais e a lectura dun discurso do Caudillo.

 

Al inaugurar las nuevas instalaciones de Radio Nacional de España en La Coruña, que vienen a sustituir a las que durante largos años han prestado servicios en el campo de la radiodifusión a nuestra Patria, quiero recordar que la emisora que ahora va a ser sustituida, o mejor relevada, ha sido la que en los días de nuestra Cruzada transmitió desde Salamanca primero y desde Burgos después los triunfos de las armas nacionales y por cuyos micrófonos se dio lectura al último parte de guerra anunciando la victoria de todos los españoles.   De ahí que todos nos sintamos vinculados sentimentalmente a esta histórica emisora que ahora tiene su prolongación en esta otra del Mesón del Viento que comienza a funcionar con gran potencia en este periodo de la Paz en España, esta paz que fue hecha posible por aquella victoria, para señalar un hito importante en la gran labor que mi gobierno viene realizando en el ámbito de la radiodifusión. A través de ella, una región tan importante cual esta de Galicia, llegará a toda España para unirse en el éter con las de otras regiones donde ya existen emisoras potentes o que serán montadas en el futuro inmediato.   Estas instalaciones cuentan con un moderno equipo técnico; pero no es la técnica sino el espíritu de los que la manejan lo importante en esta clase de servicios. Tengo la seguridad de que el mismo afán y entusiasmo que animó al personal de la vieja emisora durante muchos años, serán los que mantengan la solera de esta otra que ahora inicia su funcionamiento en este punto del Noroeste de España.   Esta nueva emisora cubrirá la extensa y poblada zona de Galicia y provincias limítrofes y la práctica demostrará que su radio de acción será mucho más amplio para convertirse en un vínculo más que una a todos los hombres y todas las tierras de España.   Al inaugurar la nueva emisora de Radio Nacional de España en La Coruña desde su centro emisor del Noroeste me es muy grato enviar un saludo cordial a todos los españoles de dentro y fuera de nuestras fronteras.   ¡Arriba España!

 

  Logo do discurso de Franco, o ministro Fraga deu outro (á súa alta velocidade acostumada) sospeitosamente parecido ao anterior -probablemente el escribira os dous- onde recordou que a emisora substituída foi a que transmitiu en Salamanca e Burgos na Guerra Civil e que a modernización era un logro para Galicia e para toda España. Rematou agradecendo aos concellos da Coruña e Ordes e á Deputación as facilidades que deron e felicitou a todo o persoal que colaborou na tarefa.

  O acto concluíu coa interpretación do himno español.

 

  A emisora Westinghouse tiña unha potencia de 100 Kv e unha longa antena de 117 metros afirmada con cables nun terreo de 4 hectáreas, que contiña baixo a súa superficie 10.000 metros de cobre que forma a rede terrestre. Tamén tiña unha poderosa subestación de transformación con capacidade de ata 4.000 K.V.A. e dúas liñas de transporte para asegurar a subministración de enerxía eléctrica á emisora.

 

A voda Raña Garza

  Só unha voda saíu na prensa durante o ano 1963.

  A principios de setembro na Igrexa parroquial de Ordes celebrouse a unión matrimonial de María Amelia Garza del Río con Pedro Raña Dafonte. Ambos tiñan en común que a profesión dos pais era o maxisterio. Mª Amelia era filla da mestra de Ordes, Amelia del Río Rey, e do militar Adofo Garza Gutiérrez, falecido en 1947. Pedro, pola súa banda, era fillo dos mestres de Deixebre Pedro Raña Couselo e Dolores Dafonte Fernández. Por certo que un dos irmáns de Pedro, Ángel (1926-2003), sería funcionario da sucursal ordense da Caixa de Aforros de Santiago e a súa irmá máis nova, Mª Cruz, casaría co mozo de Ordes José García Sánchez, irmán da profesora doña Encarnita, e que era propietario da ferraxería que houbo na rúa Lagartos, preto do cruce.

  

   A noiva vestía traxe de brocado e veo longo de tul ilusión. Daba o brazo ao tío e padriño de pía de Pedro, Guillermo Dafonte Fernández, comerciante da Coruña. O noivo entrou acompañado pola nai da súa futura esposa, Amelia del Río Rey, mestra nacional.

  Santificou a unión o sacerdote don César Raña Dafonte, irmán do noivo. Durante a cerimonia Manuel Prado Regueiro, íntimo amigo da parella, interpretou diversas composicións de música sacra. Portaban as arras e aneis os "anxelicais nenos" Maribel García del Río e José Ángel Raña Caamaño.

  Asinaron como testemuñas Manuel Castromil Fraga, José, Jesús e Manuel Rieiro Alvite, Ángel García Valcárcel, Jacinto García Quintas, Ángel Carracedo Torreira, Emilio del Río Sánchez, Pedro e Benjamín del Río Rey, Jaime Veiga Barreiro, Ángel Raña Dafonte, Amancio Espiñeira Pellit, Ramón Fernández Arias, Antonio García Calo, Antonio e Luis Astray Rivas, Antonio del Río Rial, Adonis Bonome, Pedro Garza del Río e Juan Manuel del Río Mosquera.

  Os numerosos invitados foron obsequidos cunha cea no restaurante Nogallás. Os novos esposos saíron en viaxe de lúa de mel polas Rías Baixas e varias capitais.

 

  O matrimonio estableceuse en Sigüeiro onde Pedro traballou na sucursal de Caixa Galicia. Menos de tres décadas despois morreu con só 54 anos en xuño de 1990, deixando tres fillos: Pedro Ángel, Lucía e Adrián Raña Garza.

Castro de Carrás

  A parroquia de Montaos tivo moita historia pero o que non tivo foi a capacidade para conservala en bo estado.

  Ao norte de Fosado, despois da última casa, había un castro -chámanlle o Castrelo- pero na actualidade só queda un anaquiño do parapeto que protexía a zona sueste, polo que non se pode establecer cales serían as súas dimensións. No que supoñemos que era a croa atopáronse varios fragmentos cerámicos de moita antigüidade.

  O castro do Dono, que estaba case fronte á igrexa parroquial ao outro lado da estrada N-550, está practicamente destruído desde os anos 60 do século XX. No lugar que ocupaba agora hai varias casas e os terreos que lles pertencen. Calcúlase que tería uns 155 metros de norte a sur e uns 100-110 de leste a oeste. Segundo comentarios dos veciños máis vellos contaba cunha muralla de pedra e terra.

 

  Bastante mellor (pero non demasiado) está o castro de Carrás ou dos Carrás, que podemos atopar a só uns 150 metros ao sur do núcleo e algo ao oeste do Camiño Inglés.

  Como podedes ver no mapa hipsométrico (en verde), onde o Camiño é ese gran suco que vai de norte a sur, só se conserva unha pequena parte do que sería o parapeto do castro, a zona oeste e sur. O resto foi arrasado no pasado e hoxe o interior forma parte dunha parcela moito máis grande. É difícil así determinar o tamaño que podería ter, pero probablemente non pasaría dos 7.000 ou 8.000 metros cadrados (entre 11 e 13 ferrados).

  Foi achado nel un muíño de man.

  Ao contrario que outros moitos castros da zona, é moi doado atopalo. Se chegamos aos Carrás desde Santa Cruz, fronte ao alpendre de bloques da segunda casa (a que ten cor amarela) collemos un camiño á dereita. Este camiño despois dunha gran curva xa nos leva directamente á entrada da leira que abrangue o castro. Avanzamos outros 50 ou 60 metros e xa podemos ver o parapeto cuberto de arborado. Subir por el e cruzar para o outro lado xa é opcional e só para os que sexan un pouco cabras. 

 

Sufrindo a taxa de rodaxe

  Nos anos 60 a mecanización no agro avanzaba imparable pero os carros de vacas aínda eran os reis indiscutibles da paisaxe. A gran maioría dos campesiños tiñan (polo menos) un carro de dúas vacas e só os máis pobres tiñan carro dunha soa vaca.

  Do mesmo xeito que agora os coches pagan o imposto de circulación, os campesiños tamén tiñan que pagar o denominado "Derecho o tasa sobre rodaje y arrastre por vías municipales". Os alcaldes de barrio eran os que levaban a conta dos carros que había e informaban ao funcionario correspondente para que ninguén se librase do imposto. A cantidade variaba segundo o concello. En Ordes en 1962 a taxa custaba unhas 25 pesetas.

  Pero a situación empeorou en 1963. A Corporación municipal, reunida o 18 de xaneiro, decidiu a modificación da ordenanza fiscal número 18, impoñendo conceptos que antes non figuraban e ampliando a contía das tarifas: 100 pesetas para os carros dunha soa vaca, 200 para os de 2 vacas e... 300 para os de 3 vacas! (sería por se existía algún de casualidade, supoño). Deste xeito acabarían recadando 306.500 pesetas!

 

  Esta tremenda subida, máis onerosa se temos en conta que moitas casas non tiñan un só carro, provocou unha gran indignación no campesiñado ordense, indignación que recolleu o xornal Campiña na súa edición de outubro. E xa tiña que ser grande para que un medio oficial se fixese eco dela naqueles tempos de ditadura.

  Os campesiños queixábanse (e con razón) de que cando a Facenda municipal necesitaba diñeiro botaba man do recurso máis fácil: obtelo do sufrido labrador. A pregunta lóxica era como os concelleiros representantes dos labradores non se opuxeron a un imposto sobre rodaxe dunhas vías municipais (inexistentes na práctica) e non tentaron recadar esas 300 mil pesetas por outros medios.

  A resposta era moi sinxela: a Corporación municipal estaba integrada por un avogado (o alcalde Juan Liñares), 5 industriais, 3 empregados ou funcionarios, un propietario e... un só labrador pero todos da vila ou parroquia de Ordes. Ningunha outra das 13 parroquias estaba representada.

  Por suposto houbo que roelo, pero o feito de que a indignación popular non se expresase unicamente nas conversacións das tabernas e chegase ata un medio escrito era indicativo de que, como dicía Bob Dylan, "os tempos estaban cambiando" e unha nova realidade estaba abríndose paso.

Parroquia de Galegos (Frades)

   A parroquia de Galegos está situada ao oeste do concello de Frades, lindando con Barbeiros (Ordes) e Marzoa (Oroso). Ao norte, leste e sur linda con Mesos, Frades e Moar respectivamente.

  Ocupa 7,68 Km² que supoñen o 9,4% do total municipal e ten unha forma irregular, vagamente rectangular e apaisada. O terreo vai descendendo desde case os 385 metros de altura no sur e leste ata os pouco máis de 250 no noroeste e oeste por onde discorre o río Samo que serve brevemente de fronteira con Barbeiros. As cotas máis altas están ao sur (Couto de Vilarello con 384 m) e nunha pequena elevación que vai de norte a sur desde o Carqueixal ata os Montes de Portamión.

  O principal curso fluvial é o Samo, que ten como afluentes o rego Vermello (fronteira con Mesos ao nordés) e o rego do Mouriño máis no centro.

  A principal vía de comunicación é a DP-3802 (a estrada de Ordes a Ponte Carreira), que se localiza ao sur da parroquia facendo fronteira con Moar. Dela saen cara ao norte varias pistas. As tres máis occidentais unen os principais nucleos de poboación. O resto son pistas con orixe na concentración parcelaria coa súa típica trama en cruz.

  Esta estructura viaria  e poboacional determina os usos do solo. En torno aos núcleos hai amplas áreas de pasteiros e leiras de millo, mentres no oeste (a carón do Samo) e sobre todo no sur e leste hai grandes extensións de arboredo, polo que mais da metade do terreo está destinado a uso forestal.

 

  Apenas ten 8 núcleos de poboación (a 2ª parroquia de Frades con menor número) e moi desigualmente repartidos. Case todos están ao oeste, nunha imaxinaria franxa diagonal paralela ao Samo e entre 300 e 800 metros distante del. Só o núcleo de Vista Alegre que se dispersa a carón da estrada principal supón unha excepción. A zona máis cercana ao Samo, o sur, centro e leste están totalmente despoboadas.

  A capitalidade está no núcleo do Pazo, onde podemos atopar a igrexa parroquial (un pouco apartada, iso si) co seu cruceiro, o campo da festa, o pazo e os lugares de recreo.

  A poboación é moi escasa e decrecente. No ano 2001 había 289 habitantes e no ano 2024 só eran 209, ou sexa uns 27 habitantes/Km². O Pazo con 67 moradores e Reboredo con 66 supoñían o 63% do total parroquial. A Ponte e O Outeiro pola contra eran os núcleos con menos xente.

 

Núcleos: O Barreiro, O Castro, O Outeiro, O Paraxón, Pazo, A Ponte, Reboredo e Vista Alegre.

 

  A parroquia estivo habitada desde a prehistoria como testemuña o castro de Galegos que está uns 500 metros ao sur do Pazo.

  Na Idade Media debeu recibir o seu nome "Galegos" probablemente por contraposición á parroquia veciña de Barbeiros onde se asentaron forasteiros que eran coñecidos despectivamente como ‘bárbaros’.

  No Antigo Réxime Galegos pertencía á xurisdición de Folgoso. En 1607 Jerónimo del Hoyo nas "Memorias del Arzobispado de Santiago" informa que tiña 24 veciños (uns 108 habitantes), máis que Mesos pero menos que todas as demais parroquias circundantes. Nese século XVII edificouse o Pazo de Galegos.

   No Catastro del Marqués de La Ensenada do século XVIII os habitantes declararon ser de señorío do Conde de Altamira a quen lle pagaban impostos. Tamén mencionaban ao propietario do pazo, entón don José Pimentel, que vivía na cidade de Ourense. Eran uns 26 veciños (+- 100 habitantes) que cultivaban coles "gallegas", trigo, centeo, millo, millo miúdo, fabas, castañas, liño... Había unha soa taberna que traballaba un tal José Cancelada (veciño de Barbeiros) que lle regulaba cada ano 120 reais e varios artesáns como xastres, unha tecelá  e ata un zapateiro, Vicente Míguez, que tamén era gaiteiro. Un dato positivo era que non había ningún "pobre de solemnidade".

  A principios do século XIX créanse os primeiros concellos. Galegos queda incluído no de Folgoso, pertencente ao partido de Poulo. En 1835-36 tivo lugar a división municipal definitiva e a conseguinte creación do concello de Frades. En 1847 o Diccionario de Madoz infórmanos que agora os veciños eran 43 (arredor de 227 habitantes -máis que na actualidade-), que cultivaban centeo, trigo e millo ademais de gando e caza. Engade que había tres fontes de auga e dous muíños fariñeiros por toda industria e que o comercio reducíase á importación de viño e augardente.

  En 1873, época na que era párroco don Santiago González Rúa, os habitantes baixaran a 180. Tamén sabemos que en 1887 era alcalde de barrio Andrés Pazos.

  Galegos iniciou o século XX sendo parroquia filial de Marzoa. Polo Anuario Riera coñecemos que en 1911 os habitantes da parroquia aumentaran de novo, chegando outra vez aos 227 do século XIX. Había un muiñeiro, Vicente Rodríguez, e o sacerdote era o de Marzoa, desde 1903 don Juan Fontela. 1914, o ano da 1ª GM, foi moi importante para Galegos porque o dono do pazo, Emilio Folla Jean (m.1932), vendeuno en xuño a Maximiliano Linares Rivas (m.1932), alcalde do Ferrol e da Coruña. Por suposto todos os colonos eran tamén "vendidos" con el.

  En 1928 a poboación non aumentara, había 42 casas na parroquia (29 de planta baixa e só 13 cun piso) e unha escola no Outeiro que entón xunto co Pazo e Reboredo eran os tres lugares máis importantes e concentraban case o 75% da poboación.

  O Alzamento de 1936 non afectou especialmente a Galegos e non hai constancia de ningún morto na posguerra, que foi tan dura como no resto da comarca.

  A sorte cambiou en 1966 cando a propietaria do pazo, Rosario Linares-Rivas Amil-España cedeullo en xullo á congregación de monxas de Santa Dorotea. A súa presenza foi vital para o desenvolvemento da parroquia. Dirixiron unha escola para os nenos do lugar, cederon os terreos e as casas aos 19 caseiros que había e venderon a baixo prezo os terreos para que outros 29 mozos edificaran as súas casas. Tamén doaron á asociación de veciños os terreos para o campo da festa e logo a Fraga do Petón.

  En 2024, Remedios Miguélez, a última das monxas doroteas que vivía en solitario no pazo, abandonouno o día 31 de agosto. A congregación estaba perfilando a cesión do pazo ao Concello de Frades.