Nos vellos tempos as bromas eran unha parte importante da realidade
social. Non había apenas diversións fóra do duro traballo, así que bromas que
hoxe nos parecen dignas de xulgado de garda entón eran moeda habitual.
Non só producían ledicia momentánea senón que tamén proporcionaban material
que contar nas tertulias nocturnas das lareiras ou nas tabernas e as máis notables convertíanse
case en lendas porque progresivamente íanse adornando con novos detalles ao
longo do tempo.
Nunha época tan dura onde a maioría da xente era tan seria, os bromistas contumaces
formaban unha caste especial, odiada e admirada ao mesmo tempo. Algunhas das
súas aduanadas aínda son recordadas e polo tanto os seus nomes. Entre eles
había desde mozos trangalleiros como Alfonso Ruibal Canaima
que se vestía cunha saba para asustar aos transeúntes nocturnos que pasaban pola
actual Vista Alegre, ata un sacerdote: o cura Duro de Montaos, que ás veces sorprendía aos fregueses coas súas
saídas.
OS GHOCEBELLOS
Unha broma case universal no mundo rural é
convencer a un forasteiro da existencia duns animais que só se poden coller de
noite no medio do monte. En Castela o nome máis común é gamusinos e en Galicia biosbardos,
pero en Ordes sempre se lles chamou ghocebellos.
A vítima máis notable foi nos anos 10 do
século XX un xuíz castelán chamado don Antonio, que andaba normalmente vestido
con chaqueta de estopa branca, lazo en vez de gravata e sombreiro de palla
cubano, ademais dun reloxo cunha cadea e medallas cruzando o peito. Os mozos
algareiros da vila convencérono para ir buscar uns bechos polos que se pagaba
moito diñeiro, que logo poderían repartir entre todos.
Levárono ben lonxe de Ordes ata chegar á
Chousa da Muruxosa e déronlle un saco e un caldeiro vello cun rebolo para petar
nel. Logo deixárono para supostamente ir encirrar aos ghocebellos que fosen na
súa dirección, mentres el quedou berrando a copla tradicional:
"Ghocebello,
vente ó rello,
que Xan da Albarda
por ti agarda".
Bourando no caldeiro e cantando estivo ata
moi tarde. Cando xa se decatou da broma, camiñou completamente desorientado e
quixo a sorte que fose parar a aldea de Gosende. Alí atopou a Dolores Lois (a
nai de Manuel Lois) e ao porteiro do Xulgado (tamén castelán) Ricardo Robado
que o acompañaron ata Ordes. Conta a lenda que ese día, acompañando ao xuíz,
namorouse a parella que acabou casada e vivindo no Recreo. Terían 6 fillos, ata
que ela morreu en 1925.
ESTEVO DE CESTAÑOS
O patriarca dos Estevos do Casal foi un gran
algareiro.
A súa cuñada Carmela era pretendida por Andrés,
un mozo que ía desde O Alto a Cestaños andando acompañado dunha cadela porque
era bastante medoso. Estevo escondeulle a cadela e o mozo tivo que emprender o
camiño de volta xa de noite sen ela. Estevo logo atoulle unha caldareta vella
ao rabo e soltouna. A cadela saíu correndo seguindo a pista do seu amo e a este,
cando oíu o ruído, case lle estoupou o corazón. Non se matou de milagre correndo
a todo galope polas corredoiras e chegou ao Alto sen folgos.
Outra vez fíxolles crer ás mulleres de Cestaños
que había Misa do Galo na igrexa de Mercurín. A súa muller, Pilara, dixo que
non a perdía por nada. De noite todas xuntas en fila seguindo a unha que levaba
un farol parecían talmente a Santa Compaña e todos os que se cruzaban con elas
fuxían aterrados. Cando chegaron á igrexa atopárona pechada, así que Pilara
rezou o Rosario dando voltas coas outras mulleres polo adro. Os veciños de Mercurín non ousaron achegarse a ver
quen eran. Volveron de novo a Cestaños antes de abrir o día e foron recibidas por
Estevo cantando coma se fose un galo.
O seu neto Estevo herdou esa vea. Nos anos 50
morreu Vicente da Ponte e a campá levaba tempo tocando. Estevo viña da vila e a
súa muller e nai preguntáronlle quen era o morto. Con total seriedade
mentiulles e díxolles que era o xastre Picho que vivía no Recreo. Elas avisaron
a outras mulleres do Casal e foron á casa do Picho cubertas con mantóns negros
para dar o pésame. Chegaron á eira da casa e alí imaxinade o seu abraio cando
oiron a estrañada voz do "morto" berrando: "A onde carallo
ides???".
O ENTERRO DA PICONA
A Picona era unha muller anciá que vivía no
que hoxe é o Casal 13 camiño do Campomaior. Morreu solteira e sen familia, así
que só algúns mozos do Casal foron ao seu velorio e alí quedaron tomando café e
augardente. Nun determinado momento Estevo convenceu a Manolo de Mariño para
sacar o cadáver da caixa e metelo debaixo da escaleira. Juan Abruñeiras vestiu
con roupa dela e co pano na cabeza e logo meteuse no ataúde ao que lle puxeron
a tampa. Como tiñan unha boa cantidade de alcol enriba, quedaron durmidos.
Cando chegou o cura e os acompañantes para levala para a igrexa pola mañá (nesa
época todos os enterros eran a esa hora), sacaron a caixa á eira. Nese momento
levantouse Abruñeiras dun golpe dándolle tal susto á xente que moitos deron un
berro e case caeron de cu... menos Juan de Barreiro que escapou como un
lóstrego ata a súa casa sen sequera tirar a cruz polo camiño do medo que levaba
enriba.
Así as gastaban no Casal naqueles tempos.
FONTE: "Historia viva" de Manuel Rodríguez.
