Os nomes das rúas

  Unha das herdanzas do réxime franquista en Ordes foron os nomes de catro rúas da vila.

  Dúas delas xa existían en 1936: eran os Lagartos (Calle Nueva) e o Recreo, oficialmente chamada durante a República "Santiago Casares Quiroga" (só durou dous meses o nome) e antes diso "Saturnino Aller" (desde 1923 na honra do político liberal que dominou o distrito de Ordes durante tres décadas). Á primeira foille posto o nome do político dereitista José Calvo Sotelo (quedouse nos apelidos "Calvo Sotelo") asasinado pouco antes do alzamento polo que serviu a este como xustificación -era considerado "protomártir"-, e á segunda o do fundador da Falange, o político José Antonio Primo de Rivera (que quedou simplemente en "José Antonio").

  A estas uníronse outras dúas rúas creadas a principios dos anos 40 polo militar Arturo Pérez Loureiro: a rúa "Generalísimo" (obviamente aludindo ao xeneral Franco) e "General Mola" (por Emilio Mola Vidal, outro dos artífices do alzamento).

  Esta diferenza na data de creación foi moi significativa: mentres as dúas rúas máis antigas sempre foron coñecidas polo seu nome popular e unicamente os seus residentes tiñan claro o nome oficial (que era o que se usaba para o correo), as dúas máis novas non tiñan unha denominación popular distinta.

 

  Coa chegada da democracia, a mediados dos anos 70, os partidos da esquerda emprenderon a súa particular cruzada para cambiar o nome desas catro rúas.

  En 1984, o socialista Manuel Astray Mariño foi o primeiro en levar ao pleno municipal o cambio do nome. O martes 27 de novembro acordouse a creación previa dunha comisión de estudo que sería a encargada de propoñer os novos nomes. Nunha xuntanza do 7 de xaneiro de 1985, aceptáronse os que coñecemos hoxe: A rúa Generalísimo pasaría a chamarse Rúa Nova, a General Mola sería Avenida de Galicia, mentres a rúa Calvo Sotelo e José Antonio serían cambiadas polos seus nomes populares (os Lagartos e o Recreo).

  A proposta gustou e a comezos de marzo de 1985, abriuse o periodo de información pública que rexistrou as seguintes incidencias: ninguna pronunciación a favor do cambio do rueiro, 35 oposicións a calquera cambio, 28 oposicións ao cambio de rúa General Mola e 4 oposicións contra o cambio da rúa Calvo Sotelo.

  Aquela resposta popular disgustou a Astray, que pretendeu facer entrega, sen éxito, doutras tantas opinións de veciños a favor do cambio que algúns deles lle fixeran chegar de xeito espontáneo, pero, doutra banda, restoulle importancia á falta de apoio explícito, pois “a xente non se molestaba por eses asuntos e a decisión final sobre o particular debía corresponde aos concelleiros da corporación municipal e non á veciñanza a través dunha consulta popular".   

  No pleno do 26 de marzo de 1985  tivo lugar a votación. O cambio de nome foi rexeitado pois había 7 votos de AP contrarios. Mentres os Lagartos e o Recreo contaban con 5 votos a favor do cambio (Astray, Pérez, Pena, Cores e Ferreiro Tacón), a Rúa Nova e a Avenida de Galicia só tiveron os 3 do PSOE (Astray, Pérez e Pena). O alcalde, entón Manuel Viqueira, abstívose.

  Como anécdota, ante a decepción de Astray declarando que "ningún dos personaxes que daban nome a esas rúas en Ordes merecía esa distinción e algún día habería unha corporación de esquerdas e progresista que lles daría o nome dalgún veciño que o merecera”, Roberto Gónzalez Santos contestoulle, á súa vez, que "esperaba que o pobo de Ordes non puxera unha corporación tan de esquerdas como a dita polo señor Astray".

  Os desexos de Astray non se cumpriron e, polo contrario, o partido da dereita (agora PP) acadou maioría absoluta nas seguintes corporacións. O tema do cambio de nome quedou aparcado. 

  En 1995 produciuse o "sorpasso" (o BNG superou en votos e en concelleiros ao PSOE). A partir deste momento recolleu a bandeira da reivindicación do cambio de nomes nas rúas. En agosto de 1997 presentou unha moción onde pedía que General Mola pasara a chamarse Alexandre Bóveda, Generalísimo Concepción Arenal, e as outras rúas volveran ao seu nome popular. De novo foi rexeitada.

  Houbo que esperar ao século XXI, pero a ocasión finalmente chegou. As eleccións municipais de 2007 deixaron a corporación máis fragmentada da historia (4 concelleiros de UXO, 4 do PP, 3 do PSOE, 3 do BNG, 2 de NA e 1 de TEGA).

  Nesta coxuntura tan favorable o portavoz do BNG, Gonzalo Castro, volveu presentar a proposta de cambio de nomes (a mesma de 1984) o 24 de setembro de 2007 e esta vez tivo a satisfacción de que foi aprobada por unanimidade. Dentro desa unanimidade figuraba o voto de Roberto González Santos (TEGA), o único supervivinte daquela corporación de 1983, xa que Victorino Cores, se ben se presentou ás eleccións e acadou 195 votos, non logrou o escano.

  A pesar da opinión de Renato Landeira que, en outubro de 2011, despotricou contra a figura de Alfonso Senra pola súa colaboración co réxime franquista, o nome da principal rúa de Ordes nunca estivo en cuestión pola sinxela razón de que non é un nome franquista (levaba posto 13 anos cando comezou a guerra).