A morte de Ponte

  O ano 1947 foi o de maior actividade guerrilleira na comarca de Ordes. Durante o primeiro trimestre ata catro homes caeron baixo as balas dos "foucellas". A resposta da Garda Civil non se fixo esperar e o día 21 de abril a réplica foi profunda e dolorosa. O propio líder da IV Agrupación, Manuel Ponte, sería abatido na súa aldea natal.

  O suceso foi tan notable que ata apareceu na prensa do día seguinte, aínda que todos os xornais, perfectamente instruídos, publicaron exactamente a mesma nota, variando unicamente o encabezado. Por suposto aludíase aos guerrilleiros como vulgares criminais, pero o feito de mencionar os "sellos" do grupo xa daba unha pista de que non era exactamente así.

Tres atracadores muertos, en la comarca de Órdenes   Por el Gobierno civil ha sido facilitada la siguiente nota:   “En una batida dada por la Guardia civil de esta Comandancia fueron muertos en el lugar de Fontao (Frades) los bandoleros Manuel Ponte Pedreira, que se titulaba “jefe” del grupo de bandoleros; y dos atracadores más, que hasta el momento no han sido identificados. Fueron recogidos un subfusil, un mosquetón, tres pistolas del nueve largo, una bomba de mano, municiones, sellos del expresado grupo y documentación.   La Guardia civil, por su parte, no ha tenido que lamentar ninguna baja.”

 

  Días antes do 21, a Garda Civil xa sabía por algún informante que un grupo de guerrilleiros ao mando de Manuel Ponte estaba no Fontao, a súa aldea natal, recadando fondos.

  Lentamente os gardas fóronos cercando, colocando efectivos nas localidades próximas. Esta actividade obviamente non pasou desapercibida para os paisanos entre os que había simpatizantes de esquerda e por forza tiña que chegar ao grupo. Pero en lugar de tentar romper o cerco inmediatamente, Ponte, que era moi meticuloso e tiña demasiada confianza en si mesmo, decidiu poñerse a queimar documentos comprometedores. Hai quen opina que, de non entreterse na destrución deses papeis, probablemente lograra salvarse.

 

  Antes do amencer, deu orde aos seus compañeiros de saír e dispersarse, mentres el os cubría. Só dous* lograron burlar o cerco: Emilio Pérez, e Juan Couto Sanjurjo.

  Os outros dous, Manuel Díaz e Manuel Rodríguez, foron abatidos. As versións máis fidedignas contan que foron rodeados nunha casa e que, logo dun breve tiroteo, Ponte saíu pola porta disparando unha metralleta e foi esconderse detrás dun carballo, quedando entre dous fogos. Alí foi rematado polos disparos dos gardas que chegaban desde varias direccións. Algúns relatos precisan que a súa arma se trabou e que a quixo recargar cos dentes, pero iso debemos situalo no terreo da lenda.

 

Manuel Díaz Pan Rogelio (1918-1947), fillo de Manuel Díaz Rodríguez e de Carmen Pan Riobóo, naceu en San Pedro de Nós (Oleiros), pero viviu nos Castros na Coruña. De oficio carpinteiro, foi militante nun sindicato anarquista da CNT, pero posteriormente mudaría as súas simpatías cara ao comunismo. Non obstante na Guerra Civil ter que loitar no bando franquista, na posguerra integraríase na IV Agrupación do Ejército Guerrillero. Tamén un dos seus irmáns, José Mª Díaz Pan, foi guerrilleiro e morreu probablemente a mans dalgún compañeiro comunista. Manuel Rodriguez Suárez o Asturiano (1928-1947), contaba apenas 19 anos e a pesar diso xa tiña dentadura postiza. Membro do destacamento Manuel del Río Botana da IV Agrupación, as balas rebentáronlle o cranio moi lonxe do seu lar.

 

  Os tres serían soterrados na terra no cemiterio de Abellá. Posteriormente a familia de Manuel Díaz pediu permiso para desenterrar os cadáveres e metelos en féretros. Logo serían introducidos nuns nichos da familia Pedreira no mesmo cemiterio.

 

  A morte de Ponte foi un golpe letal para a guerrilla. Non só perdeu ao seu líder máis preparado, senón que case toda a súa rede de enlaces (tanto na comarca de Ordes como en Bergantiños) quedou desartellada.

  Efectivamente, a queima de papeis, que quizais lle custou a vida a Ponte, foi totalmente inútil porque os gardas ao rexistralo atoparon unha axenda e varios documentos onde había máis de 60 nomes. Pronto todos estarían no cárcere e a finais dese mesmo ano enfrontarían un consello de guerra nos tribunais franquistas.

 

* Algunhas fontes din que tamén estaba alí e fuxiu Florentino Menéndez Tino o Asturiano.