Publicacións sobre o C.I.

   As peregrinacións a Santiago case desapareceron no século XIX. Calcúlase unha media de apenas 130 peregrinos ao ano e a maioría peninsulares. No século XX limitábanse practicamente aos galegos e unicamente nos anos santos, pero estas excursións organizadas utilizaban as estradas, no noso caso a N-550, e non se preocupaban polos camiños tradicionais. Cara a 1975 as cousas cambiaron e comezaron a promocionarse de novo as peregrinacións revitalizando o antigo Camiño Francés. Despois, xa nos anos 90, tocoulle a quenda ao noso Camiño Inglés.

  Loxicamente, antes dese momento non había apenas bibliografía sobre os roteiros de peregrinación. No ano 1995 La Voz de Galicia en colaboración coa Consellería de Cultura da Xunta publicou "Rutas y ciudades de Galicia y Caminos de Santiago" en fascículos que se repartían co xornal. Unha pequena parte do 4º fascículo estaba dedicada ao Camiño Inglés pero con moi pouco detalle. Ao ano seguinte, en 1996, Xosé Manuel Fernández Costas publicou en Vigo e en idioma galego "O Camiño Inglés" libro pioneiro no tema.

  Obviamente tampouco había libros dedicados a tramos específicos. A comarca de Ordes foi a primeira que tivo ese privilexio grazas, unha vez máis, a Manuel Pazos Gómez, o creador do "Obradoiro da Historia".

 En 1996 editou co apoio económico da empresa RAFRA 500 exemplares dun modesto libriño titulado "Os camiños antigos do Concello de Oroso". Un par de capítulos estaban dedicados ao antigo Camiño Inglés* pola comarca, o que era moi meritorio porque naqueles tempos nin sequera estaba delimitado e Pazos tivo que redescubrir algúns tramos.

 

  En 1999 o inquedo Pazos concibiu un novo proxecto: un mapa que reflectise con precisión o Camiño polos concellos da comarca e que resaltase os principais puntos e monumentos do roteiro. Para iso contactou co seu colaborador habitual Xan Ferreiro que se encargou do laborioso traballo gráfico. O tríptico foi financiado polo BNG local e repartido no medio dunha campaña electoral, así que os autores asinaron cos pseudónimos de Friam e O. Guía.

 

  No 2004 Pazos volveu á carga e, coincidindo cun novo ano Xacobeo, conseguiu que o Concello de Oroso patrocinase un tríptico titulado "Guía do Camiño Inglés no Concello de Oroso". 

  Finalmente no ano 2018 recorreu outra vez a Xan Ferreiro para crear unha especie de nova versión do mapa de 1999, esta vez en cor pero limitado a Oroso, que se repartiu a todos os escolares do concello e colocouse como póster nas páxinas centrais da revista "Memoria de Oroso" (Nº 2).

 

  A partir do ano 2004 en que Edicións do Cumio editou en Vigo "O Camiño Inglés en Galicia", o número de publicacións sobre este roteiro aumentou ao mesmo ritmo que o número de peregrinos. Entre estes libros hai un bo número publicados en inglés. Sería arduo citalos todos pero destacaremos do ano 2017 un novo achegamento ao tema de Manuel Pazos xunto coa estadounidense Trese Barton titulado "Descrición do Camiño Inglés da Coruña a Compostela / The English Way A Coruña to Santiago de Compostela", publicación que ten a peculiaridade de editarse en galego e inglés ademais de ser a primeira que describe o último itinerario delimitado oficialmente pola Xunta en 2014 e sinalizado 3 anos despois. 

 

* En varios artigos deste blog sobre o C.I. empreguei ese libro como fonte de información.