Muíños da Braña e da Silva

   Ao estar na zona máis próxima á vila do paseo do Mercurín, os muíños da Braña e da Silva son os máis coñecidos polos ordenses. Son tamén os máis grandes e os que mellor conservan as súas canles. Así mesmo son moi antigos porque ambos os dous aparecen citados no Catastro de la Ensenada de mediados do século XVIII (é dicir teñen más de 270 anos como mínimo). O muíño "das Brañas" pertencía entón a un tal Francisco Villaverde "por cuya utilidad le regulan 20 reales" e o muíño da Silva era propiedade de Gregorio do Río "que le regulan 15 reales".

 

MUÍÑO DA BRAÑA  

  Preto de Penelas está este muíño de 6 metros de lonxitude por 4 de anchura e tellado a dúas augas situado nunha preciosa paraxe. O máis interesante é que a canle está perfectamente conservada e o mesmo pasa coa presa que a iniciaba. Preto do muíño, a carón da ponte de madeira para cruzar o río, había antigamente un lavadoiro que empregaban as mulleres do norte da vila.

  Hoxe está restaurado e conta cun tellado novo, pero durante a maior parte do século XX o muíño estaba revocado e o tellado era de placa de formigón, así que era dunha cor gris case negra.

  Forma parte dos meus mellores recordos de infancia entre os anos 60 e 70, pois a ese tellado subía a tomar o sol e descansar despois de perseguir a algún dos centos de cabaliños do demo que adornaban o río coas súas cores azuis e pardas. Contrasta isto cos recordos do meu pai que viviu auténticos momentos de terror porque tiña que ir en plena posguerra a moer de noite. 

  Si, porque é un exemplo perfecto dos muíños comunais (ou de herdeiros) onde o dereito de moer herdábase e tamén se podía vender ou comprar. Tal foi o noso caso pois ese dereito comprouno o meu bisavó Juan Ferreiro Franqueira e herdárono os seus 6 fillos, entre eles a miña avoa Babila Ferreiro Recouso, como figura no testamento:

Sexta parte del derecho de moler y propiedad correlativa durante el día o la noche del sábado en alternativa y quincenalmente, en el harinero de una sola rueda y motor de agua ordinario del país con eje vertical, que denominan de la "Braña", al que surte de aguas el riachuelo del Carboeiro, mediante presa de su lado Norte. Tiene su única puerta al Este y ocupa con la presa unos cincuenta y tres metros cuadrados y limita: Norte, Sur y Oeste prado de herederos de Daniel Candal y Oeste de los de D. José Viñas, muro del colindante en medio. Tasada la parte de esta hijuela en cinco pesetas. Fue adquirido por el causante durante la sociedad conyugal, a título de compra de Dª Josefa Boo Conde, por escritura de trece de enero de mil novecientos doce, ante el Notario de Órdenes D. Andrés Domínguez Guitián.

  Como podedes ver o río Mercurín era chamado entón Carboeiro. 

 

MUÍÑO DA SILVA

  Aínda que desde os anos 70 este muíño empezou a ser coñecido como o muíño do Campo da Feira ou muíño da Feira, o seu nome tradicional era muíño da Silva. É o máis grande de todos os que hai no regato Mercurín. Ten 6,50 metros de lonxitude por 4,70 de anchura, o que da unha superficie de máis de 30 metros cadrados. Curiosamente ten tellado a unha soa auga. Conserva ao lado da porta o pousadoiro, a pedra plana onde se colocaba o saco co gran ou a fariña mentres se abría a porta e que facilitaba o labor de botalo ao lombo (no caso dos homes) ou colocalo na cabeza (no das mulleres). Tamén a canle agora bordeada por un dos camiños do paseo está ben conservada.