A Capela de San Antón

 

   No lugar de Guindibóo (parroquia de Montaos), esta pequena capela que data de principios do século XVIII está nunha carballeira a pouca distancia do río Cabrón. Ten máis ou menos uns 40 m² con muros laterais de 7,50 metros de lonxitude e 1,80 de altura (só é máis pequena a capela de San Pedro en Cestaños). Feita de cachotería, agás as esquinas e o enmarque da porta, conta cunha espadana tamén de cachotería. Unha curiosidade é que a espadana, tamén de cachotería, non está na fachada (quizais antigamente a porta estaba polo outro lado?). Sufriu unha restauración que cambiu o tellado tradicional por outro de placa de formigón, aínda que hoxe volve a estar cuberto por tella do país. 

  A curta distancia hai desde 1983 un sinxelo cruceiro de formigón. 

  Dada a gran devoción que espertaba San Antón entre os campesiños, a romería que se celebraba na carballeira era moi concorrida. Aquí temos unha nota do xornal El Ideal Gallego do 16 de xuño de 1927 sobre a que tivo lugar aquel ano.

 

San Antonio de Guindibó   En esta capilla, sita en la parroquia de Montaos se celebró la tradicional romería y función religiosa, cuya misa solemne fue cantada por el digno coadjutor de Órdenes don Domingo Barbeito Veiras, habiendo asistido también los párrocos de Trasmonte, Beán, Órdenes y Santa Cruz.   El párroco don Antonio Duro Cotón sentó a su mesa instalada en una pintoresca robleda a muchos comensales, a quienes obsequió con una suculente y abundante comida, recordando haber visto allí, además de al clero, al propietario de La Coruña don Manuel Fandiño, al industrial de Santiago don Felipe Dacosta, al encargado del taller y garaje del señor Bouzas de Santiago, don Fernando Rodríguez, al abogado de Órdenes don José Varela Renduelles, al procurador don Manuel Mosquera, al industrial de Órdenes don Cándido Seoane, al jefe de telégrafos don Pastor Stolle, al industrial de Santiago don Jesús Ferreiro Neira, y al maestro nacional de Órdenes don Nicolas del Río y otros que lamentamos no recordar. Amenizó la banda de la Garabanja.

 

  Para coñecer a súa historia nada mellor que a autorizada pluma de Victorino Cores:

 

  O profundo sentimento de relixiosidade imperante na sociedade española, e na galega en particular no século XVII, impulsou a certos terratenentes a construír ermidas nas súas posesións rurais, co obxectivo de que os seus caseiros, criados e veciños, puideran facer uso das mesmas e non ter que desprazarse a outros lugares, ás veces lonxanos, coa perda de tempo que iso supoñía. 

 

   A Capela de Guindibón foi mandada construír polos irmáns Antonio e Francisco Rodríguez Varela, ambos os dous curas e naturais de Montaos, aínda que Antonio exercía de cura nas parroquias de San Miguel de Vilar e San Breixo de Foxás, que por aquel entón pertencían á xurisdición da Ulla e na actualidade forman parte do Concello de Touro.

 

   O documento asinouse o día 10 de xullo de 1709 en Folgoso, que naquelas datas era xurisdición. A capela dedicáronlla á Nosa Señora do Rosario e a San Antonio de Padua, "para maior gloria, honra e reverencia" co consentimento do Señor Arcebispo de Santiago e do reitor de Santa Cruz, D. Diego de Barreiro. Nela debían celebrar misas e obras pías polos seus pais, avós e outros antepasados, polas benditas ánimas do purgatorio e demais persoas das súas obrigacións.

 

   O avó dos fundadores da capela, D. Vicente Rodríguez Ortega, xa no ano 1649, no seu testamento deixou asignados parte dos seus bens para que no futuro se pagasen as misas pola súa ánima e pola do seu fillo Juan, que era o pai dos fundadores da capela. No documento figuran outros nomes aos que se lle deben botar misas e tamén ao oitavario de San Antonio e da Virxe do Rosario.

 

  Para a construción da capela e o seu mantemento doaron varios lugares e cargas de trigo que algúns caseiros lles pagaban. No escrito, no apartado de doazón de bens, di: “Doan para sempre xamais dende hoxe día para todo tempo as súas pertenzas a dita capela para que sexa construída e mantida para poder exercer o culto. Os sucesores, e polo tanto os futuros donos, serán os familiares da casa de Guindibón, onde viviran os seus pais e avós, preferindo o varón á muller e o máis vello ao máis novo”.

  

  Polo seu carácter privado a capela foi cambiando de dono, e no ano 1929 pertencía a María Grela alcumada a Troiteira, que a herdara do seu pai. O día 13 de xullo do devandito ano a tal María irrompeu nela cando o cura, D. Antonio Duro Cotón, oficiaba a misa na compaña doutros tres cregos. Uns afirmaron que a muller entrou berrando "Viva o Comunismo e morra o clero!", outros aseguraron que o arrebato da  muller debíase á disputa polos cartos recadados das esmolas que doaban os fieis. O cura sostiña que lle pertencían a el que era quen dicía a misa, e a muller reclamaba a metade, alegando que ela era a dona da capela e que tiña que coidala e arranxala.

 

  O cura denunciou á muller, e María foi xulgada o condenada a 13 días de arresto e a 10 pesetas de sanción, así como a pagar as costas do xuízo que ascenderon a 810 ptas. Como María Grela non puido facerlle fronte a dita cantidade, fóronlle embargados todos os bens, incluída a capela e o terreo derredor. O xulgado poxou todos os bens e a capela mercouna un home de Ordes, chamado D. Manuel Mosquera Iglesias, que lla cedeu a Dª Ramona Blanco de Guindibón. A “Troiteira” non lle entregou as chaves á nova propietaria, pero as autoridades perante testemuñas, déronlle posesión dela á nova dona.

 

   A “Troiteira” tiña outros dous irmáns no estranxeiro, que tamén tiñan parte nalgunha das propiedades que venderan na poxa e a cousa complicouse e prolongouse no tempo, pero despois da Guerra Civil Española, o clero mandaba moito así que os irmáns foron declarados en rebeldía e os litixios remataron a favor da nova dona da capela. A "Troiteira" aínda tería máis problemas coa xustiza xa sen relación coa capela.

 

   Dende entón, a capela xa tivo diferentes donos, pero pouco a pouco foi perdendo devotos e na actualidade, só se celebra nela a novena e a festividade de San Antonio de Padua.

Victorino Cores Liste

  Para coñecer outros templos do concello preme en Igrexas e capelas de Ordes.