Paradas de sementais

  Unha das estampas que xa desapareceu das nosas vidas, pero que algúns puidemos ver na nosa infancia, era aquela na que un campesiño levaba pola corda a unha vaca en dirección á Gorita para que a montase o touro, o que aquí se chamaba "levala ó boi" (expresión mal empregada porque tecnicamente un boi é un touro castrado, pero a palabra toro -en castrapo- resérvase para os touros de lidia).

 

  As paradas de sementais era algo de interese público e por tanto moi regulado. Xa no século XIX no Boletín Oficial da Provincia de La Coruña do 4 de maio de 1865 vemos esta autorización para os 4 donos de paradas que había en Ordes, texto que transcribo completo porque me encantou a minuciosidade das descricións equinas e asnais:

 

SECCIÓN DE FOMENTO.- CRÍA CABALLAR

  Con esta fecha he autorizado a D, José Veiras*, vecino de la parroquia de Poulo, a don Simón Blanco, vecino de la parroquia de Santa María de Leira, a don Jacobo Candal, vecino de San Pedro de Ardemil, y a don Domingo Boquete, vecino de Santa Marina de Parada, en el Ayuntamiento de Órdenes, para que puedan establecer en el corriente año las paradas compuestas de los sementales que a continuación se expresan:

Parada de don José Veiras.

Caballo entero, llamado Pichón*, edad ocho años, alzada siete cuartas y cuatro dedos, color castaño dorado, calzado alto de los pies, lucero perdido, de temperamento sanguíneo.

Garañón llamado Pichón, edad doce años, alzada siete cuartas, color negro morcillo, cabos negros, voci blanco, de temperamento sanguíneo.

Parada de don Simón Blanco.

Caballo entero, llamado Pichón, edad catorce años, alzada siete cuartas y tres dedos, negro peceño, cabos negros, estrella, de temperamento sanguíneo.

Garañón llamado Pichón, edad cinco años, alzada seis cuartas y media, color negro morcillo, vientre y hocico blancos, de temperamento sanguíneo.

Parada de don Jacobo Candal.

Caballo entero, llamado Pinto, edad de trece a catorce años, alzada siete cuartas y dos dedos, color castaño claro, calzado alto del bípedo posterior, cordón corrido hasta los hollares, espada romana, de temperamento sanguíneo.

Garañón llamado Pichón, edad doce años, alzada seis cuartas y ocho dedos, tordo rodado, de temperamento sanguíneo.

Parada de don Domingo Boquete.

Caballo entero llamado Lindo, edad cuatro años, alzada siete cuartas y dos dedos, olor castaño claro, cabos negros, lucero, bebe en blanco, calzado bajo del pie izquierdo, temperamento sanguíneo.

Garañón llamado Rojo, edad nueve años, alzada seis cuartas y cinco dedos, tordo oscuro.

Garañón llamado Moro, edad cinco años, alzada seis cuartas y cinco dedos, color negro morcillo, vientre y hocico blancos, de temperamento sanguíneo.

  Lo que he dispuesto se publique en este periódico oficial en cumplimiento de lo dispuesto en la Real Orden de 15 de abril de 1849. Coruña 1º de mayo de 1865.- El Gobernador.

 

  Dado que os asnos sementais chamábanse burraxos, os donos das paradas eran os burraxeiros. Propietarios dun negocio boiante, eran a clase alta do campesiñado.

  O nome tiña unha razón de ser. En tempos anteriores ao uso de maquinaría agrícola as bestas ("mulas" en castelán, non confundir coas eguas) eran moi valiosas pola súa resistencia e capacidade de traballo, mentres os cabalos eran máis delicados e propios de xente rica. Por tanto, o cabalo, a maior parte das veces, tiña a única misión de "quentar" á egua, e cando a cándida moza estaba disposta entón dábanlle o cambiazo e sacaban ao burraxo que era o que facía o traballo.

 

  Deste xeito Ordes era un lugar con gran abundancia de bestas. Unha das tres feiras que había cada mes os domingos chamábase a "feira das bestas" ou "feira pequena". Había vacas pero sobre todo bestas, que se poñían no que agora é o lado sur do parque municipal, a carón do Nogallás e despois dos anos 50 da churrería do Mudo. Alí había tamén unha báscula onde se pesaban os animais.

  O de "feira pequena" era porque non se achegaban os paisanos comúns, pero si unha morea de compradores, dos que gran parte eran leoneses e casteláns. Moitos dos animais comprados levábanse despois ata Curtis e alí embarcábanse no tren cara a Castela.

 

  O outro tipo de paradas eran as dos touros, que eran moito máis numerosas. Así, a máis próxima á vila de Ordes era a de Ramón da Gurita, pero tamén había a de Pepito do Alto. Na parroquia de Ardemil había a de Juanito da Carballeira e a dos Garaboa en Moscoso.

  Xa no ano 1928 outra vez nun Boletín Oficial de la Provincia de La Coruña, o gobernador di que lle chegaran aos seus oídos certas informacións que "pugnaban con la moral y buenas costumbres del campo". Así que prohibiu que o acto fose en lugar aberto ao público e que asistisen menores.

  Sospeito que nunca se lle fixo moito caso porque a tarefa de levar o animal á parada era fácil e non esixía forza física, polo que case sempre se reservaba aos menores. De feito, se non era a primeira vez que unha vaca ía ao posto, as outras veces non había que conducila: ela soa se dirixía ao lugar, toda contenta e a bo paso.

 

Como remate desta historia vou contar unha anécdota que non é exactamente de Ordes, pero que ben puido pasar aqui.   Había un lugar onde o cura da parroquia era tamén socio da parada. Un día chegou unha neniña de curta idade levando unha vaca. O sacerdote, incómodo diante da perspectiva de que unha nena tan pequena presenciase o encontro sexual, berroulle irritado: - Por que non vas dicirlle á túa nai que isto mellor o faga o teu pai?   A rapariga, obediente, marchou coa vaca, pero non pasou demasiado tempo antes de que volvera de novo. Con total seriadade explicou: - Miña nai di que o meu pai non vale, que ten que ser o boi.

 

* No orixinal pon José Beirós (realmente José Veiras Camba, patriarca dos Veiras de Pardiñas). Os outros son Simón Blanco Varela, Jacobo Candal Gómez? e Domingo Boquete Fraga. Uns anos atrás tamén Pedro Pérez dos Peres de Barbeiros tiña unha parada. En 1886 desaparecera a de Ardemil e a de Parada era rexentada por José Rodríguez Boquete.

  Obviamente "Pichón" era un dos nomes máis habituais para os cabalos.