Sangue en Cerceda e Buxán

   En 1941 a violencia seguiu moi presente nas terras da comarca.

 

  O 18 de marzo de 1941 foi a quenda de Cerceda. Soledad Regueiro, unha veciña de Cerceda, ía acompañada do seu fillo de 18 anos José Regueiro, cando atoparon no camiño a Antonio Muiño Fraga. Eran veciños mal levados así que iniciaron unha discusión que acabou con Antonio agredindo a Soledad. José Regueiro defendeu á súa nai e Antonio sacou unha pistola coa que lle disparou dous tiros. Ambos os dous encerelláronse nunha pelexa que acabou con Antonio bastante maltreito e con José morto.

  O xuízo atrasouse dous anos e tivo lugar en maio de 1943. Actuou como acusador privado o avogado Jesús Molina Paz mentres o defensor foi Ángel Aperribay. O fiscal Pedro de Alcántara García Hernández pediu para Antonio Muiño a pena de 14 anos, 8 meses e un día de reclusión menor máis unha multa de 15.000 para os herdeiros.

 

  A noite do 31 de agosto de 1941 volveu aparecer a negra sombra da morte contrastando coa alegría da verbena. Esta vez o crime tivo lugar na parroquia de Buxán, que entón tamén daba nome ao concello que hoxe coñecemos como Val do Dubra.

  Era a festa do Sacramento cando os sons da gaita víronse interrompidos polos berros e queixumes de dor. Varios mozos de Buxán e Niveiro armados de paus e armas brancas participaron nunha refrega. Cando cesou o combate, os asistentes puideron ver un corpo tendido no chan. Tratábase de Santiago Casal, un labrador de 27 anos. Varios veciños seus recollérono e levárono nunha camioneta ata o hospital de Santiago, pero cando ingresou era xa cadáver e non se puido facer nada por el.

  O mércores, día 3, o médico forense Francisco Amigo López practicou a autopsia ao corpo que presentaba numerosas contusións, unha puñalada nas costas e a fractura da base do cranio como consecuencia dun golpe cun pau. O cadáver recibiría logo sepultura no cemiterio de Boisaca en Santiago.

  Iniciadas as pescudas para esclarecer o feito, pronto se deu cos autores. O brigada da Garda Civil Gervasio Carballo Pimentel e o garda segundo Esteban Tuda García detiveron a José Fraga Fraga de 24 anos e a Mariano Fraga N. de 28, ambos os dous labradores, solteiros e veciños de Buxán. O primeiro xa tiña antecedentes violentos, pois o ano anterior tivera unha pelexa en Portomouro cun tal Manuel Fraga Grille ao que disparou nunha perna mentres el foi ferido de dúas navalladas no abdome.

  O motivo do crime de Santiago Casal foi unha das máis habituais naqueles tempos: un conflito por discrepancias no aproveitamento da auga para rega das súas propiedades. Iso foi creando unha forte inimizade que desembocou finalmente na pelexa.

  O xuízo tivo lugar un ano despois, en novembro de 1942. José e Mariano foron defendidos polo avogado Juan Fernández García. O fiscal señor Alcántara solicitou para cada un dos procesados 14 anos, 8 meses e 1 día de reclusión menor.