Redención dos foros

  O principal acontecemento na Galicia rural de 1926 foi o Decreto-lei de redención forzosa de foros que puxo fin á "interinidade legal" na que estaba instalado o réxime foral desde a provisión de 1763. O decreto regulaba os procedementos para que os foreiros puidesen redimir as súas rendas forais, é dicir, para que as terras que estaban gravadas con elas quedasen libres desa carga nun prazo máximo de 10 anos.

  Galicia (e outros lugares como Asturias e León) atopábase a finais do século XIX inmersa no sistema foral, o que ven significar que unha amplísima cantidade de terras pertencían a xente que non as traballaba, os foristas, aos que Vicente Risco denominaba despectivamente "o señorío"*. Estes arrendábanas aos que realmente as traballaban, os foreiros, que anualmente lles pagaban unha renda (normalmente en especie) por elas.

  Este sistema de propiedade compartida de orixe medieval dificultaba fortemente a modernización do campo, precisamente en momentos de gran competencia ultramarina, e provocaba o descontento social. Xa a finais do século XIX era evidente a necesidade dun cambio, a pesar da oposición dos grandes propietarios. O Partido Liberal especialmente deu pasos nese sentido pero nunca se concretou nada.

  A sociedade foi por diante dos políticos e moitas terras foron compradas co diñeiro que achegaron os emigrantes (era unha das moitas razóns da enorme emigración galega).

 No século XX floreceron as sociedades agrarias para as que o tema foral era o seu principal cabalo de batalla. A axitación campesiña que chegou a extremos violentos a principios dos anos 10 non logrou, non obstante, avances na lexislación.

  Nos anos 20 a necesidade do cambio xa era perentoria, tanto por motivos económicos como de estabilidade social. Había dúas posturas: a abolicionista (dar as terras aos foreiros sen ningunha compensación aos propietarios) e a redencionista (os foreiros tiñan que "redimir" a terra, é dicir, pagar unha compensación aos foristas). A primeira, máis radical, era a defendida pola CRAG (aínda que bastantes dos que a desexaban xa sabían que era unha utopía). A segunda era a tendencia maioritaria, especialmente apoiada polo sindicalismo católico, pero dada a diversidade sociolóxica dos seus compoñentes, discrepaban grandemente sobre as cantidades a pagar pola redención.

  A solución que deu a ditadura de Primo non foi improvisada. Desde 1924 o Réxime promoveu a realización dunha enquisa encargada aos Rexistradores da Propiedade, co obxecto de dispoñer dunha estatística precisa dos foros e dereitos análogos existentes en Galicia. Os resultados revelaron que a contía destas rendas non era moi elevada (uns 6 millóns e medio de pesetas), pero que aínda constituían un grave problema para a organización do sector agrario galego, pois eran centos de miles de hectolitros de cereais e de viño os que os labradores debían destinar ao pago das súas obrigacións cos foristas. Con todos estes datos na man, en xuño de 1926, viu a luz o decreto de redención, de carácter obviamente moderado. Vicente Risco afirmou seis anos despois que "la cuestión foral había sido ganada recientemente por el señorío cuando había temido seriamente por su pérdida".

 

EL PUEBLO GALLEGO 25-06-1926 LA REDENCIÓN DE FOROS    LOS TIPOS QUE SE FIJAN   Madrid.- El Decreto relativo a la redención de foros en Galicia, Asturias y León quedó aprobado y se ha redactado sobre las bases de la ponencia que nombró el Directorio, si bien con algunas, aunque pequeñas modificaciones.   En dicho decreto se fijan los tipos del 4 1/2, 5 1/2 y 6 1/2 por ciento como máximo y se nombran tribunales mixtos, casi paritarios, presididos por el juez de la localidad respectiva.   Estos tribunales se formarán con el registrador de la propiedad, un notario, un forero, un forista y un representante de cada una de las Cámaras Agrícolas y de Comercio.   En el decreto se exceptúa del auxilio del Estado a los foros pobres, para que se rediman mediante préstamo que les facilitará el Crédito Agrícola.

 

  Non houbo abolición e as compensacións eran bastante altas, pero polo menos o decreto tivo a virtude de acabar coa indecisión dos gobernos anteriores (os da Restauración) e de dar forma legal ao que na práctica viñan facendo de forma privada pagadores e perceptores de rendas.

  Así, a pesar de cambios políticos posteriores, o réxime foral quedou liquidado, aínda que a súa morte legal aínda tardaría medio século coa Compilación do Dereito Civil de Galicia, que fixou o ano 1973 como última data para admitir preitos sobre materia de foros.

  Pero o problema quedou eliminado naquel ano de 1926 e foi a principal razón que explicaba o entusiasta apoio que o mundo rural deu á ditadura de Primo de Rivera.

 

* Non era exactamente así. Os foreiros eran na maioría dos casos labradores pobres, pero tamén había propietarios acomodados e clases medias urbanas. Os foristas eran xeralmente rentistas fidalgos ou burgueses pero tamén propietarios de mediano rango. Incluso algúns labradores xuntaban as dúas condicións.