ARO

  A chegada da democracia foi unha especie de ano cero para a lingua galega. Había que crear unha normativa que contentase á maioría dos galegos a partir das numerosas variantes existentes. En canto á lingua escrita, as principais opcións eran dúas: estaban os partidarios dunha grafía similar á castelá -despectivamente chamados isolacionistas- e os que querían reintegrar o galego na órbita portuguesa, que se chamaban a si mesmos reintegracionistas -pero eran máis coñecidos, tamén despectivamente, como lusistas-. Esta encarnizada guerra (que doutra banda tiña lugar baixo o descoñecemento e indiferenza da inmensa maioría da xente) recruouse na década dos 80 coa aparición de AGAL (Associaçom Galega dá Língua) en 1981. Baixo o seu paraugas foron nacendo outras pequenas agrupacións reintegracionistas locais.

  Neste contexto ten lugar o nacemento da ARO (Associaçom Reintegracionista de Ordes). O caldo de cultivo foi o instituto -hoxe IES Nº 1- onde varios profesores que usaban a normativa reintegracionista nas súas clases causaron gran efecto e influencia nun grupo de alumnos con fortes inquietudes culturais e ideas políticas nacionalistas.

  Así, en xuño de 1988 constituíuse oficialmente a ARO, que segundo os seus estatutos tiña como obxectivo fundamental a "Normalización do galego-português na Galiza". 
  Os membros de máis idade eran o matrimonio de profesores Rosário Fernández Velho* Charo e Francesco Traficante e o licenciado en Maxisterio Manuel Paços -o futuro fundador do Obradoiro da Historia en 1996-. Xunto a eles un grupo de ex-alumnos do instituto que roldaban entón os 18 anos entre os que estaban Rosa Gonçález Carvalhido (presidenta desde 1990), Antom Juncal Costa (encargado da revista) ou Fernando do Rio, que foi o representante da asociación no Padroado.

  A súa presentación pública foi o 13 de xaneiro de 1989 no salón de actos da Cámara Agraria (presentación que acabou cun viño no Bar Corzo). Durante tres ou catro anos relizaron un intenso traballo con múltiples actividades: cursos de galego baixo a normativa reintegracionista, conferencias a cargo de lingüistas (normalmente membros da AGAL), encontros con outras asociacións, Magostos populares, recitais poéticos, exposicións de libros, participación na obra "História da Língua en Banda Desenhada", participación no Padroado Municipal de Cultura... Ata lograron unha felicitación do erudito local Manuel Astray.

  Tamén editadon dúas publicacións: a revista "ARO" e o xornal "O MÊS".

ARO

  Entre os anos 89 e 92 apareceron sete revistas que custaban 250 pesetas. As primeiras eran simplemente un grupo de folios A4 fotocopiados e grampados. A última, máis profesional, con portada de cartolina e maquetación máis traballada custaba xa 300 pesetas.

  Loxicamente había moitos artigos que tiñan que ver coa lingua (a súa defensa, normalización, a normativa ...) e que eran os máis aburridos para os lectores ocasionais, pero logo había tamén bastante variedade, respondendo aos distintos gustos dos membros (que, para dar impresión de maior número, ás veces usaban dous ou tres pseudónimos diferentes).

  Francesco Traficante, que tiña varios pseudónimos, era o que máis escribía sobre cuestións políticas, Manuel do Rio Gômez -futuro profesor do instituto de Ordes- adoitaba facer artigos de divulgación científica, Joám Carlos Miranda -moi afeccionado á música- falaba dela nunha excelente sección chamada "A Terra das mil danças" e Daniel Pereiro -futuro profesor e membro do Obradoiro da Historia-, que era o narrador máis dotado, escribía baixo o pseudónimo de R. Vestilheiro pequenos contos moi entretidos. Había poemas de Reme Liste e de Fernando do Rio Guilhim, baixo o pseudónimo de "Guilhao". Este último tamén facía ilustracións e cómics. A partir do número 5 colaborou Xan Ferreiro* (que non era reintegracionista pero si amigo de varios membros da asociación) con páxinas do seu cómic, aínda non publicado, "Valadouro & Co".

  Como anécdota curiosa, un dos primeiros números que tiña na portada unha muller en bañador (debuxada con trazos xeométricos) foi duramente atacado por unha organización irmá, as MNG (Mulheres Nacionalistas Galegas) que tamén eran reintegracionistas e que vetaron a súa venda nalgúns locais. A portada do número 4 é salientable por estar inspirada no famoso anuncio publicitario "1984" de Apple Macintosh.

O MÊS

  ARO cambiou de estratexia e decidiu facer un xornal mensual que comezou a saír en novembro de 1991 e rematou en outubro de 1992. Os dous primeiros números custaban 50 pesetas e os demais subiron a 75. Tiña como subtítulo "Vozeiro comarcal" porque non só traía novas de Ordes senón tamén doutros concellos. Este formato seguía tocando temas de cultura e lingüistica pero profundaba máis na crítica e na política.

  O "conselho de redacçom" incluía a Manuel Paços, Maria Regos, Manuel Belho e Jorge Pulheiro (si, o da tenda ATX) ademais doutros xa mencionados (Charo, Francesco, Guilhim, JC Miranda, Manuel do Rio e Dani Pereiro).

  A tirada era duns 200 exemplares pero houbo algún número (o que falaba dos problemas laborais en Viriato) que superou esas cifras e foi un gran éxito de vendas.

  Pouco tempo despois constituíuse a asemblea local do BNG en Ordes. A gran maioría de membros da asociación integráronse nesta formación politica á que dedicaron as súas enerxías e deste xeito desapareceu a ARO.

* Os nomes e apelidos están escritos en galego reintegrado.

   Xan Ferreiro: ou sexa, eu.