E chegou Hortensia!

  Despois de 1941 houbo moitos temporais ao longo das seguintes décadas. Algúns foron moi fortes como o de xaneiro de 1965 que case destruíu o porto de Malpica e causou danos na Coruña, outros producían inundacións cíclicas en lugares como Padrón, Caldas ou Sigüeiro, pero ningún se achegou nin de lonxe á intensidade daquel vello temporal sen nome.

  Ningún... ata que chegou Hortensia.

  Era outubro de 1984. España xa era un país bastante moderno e Galicia era desde había poucos anos unha comunidade autónoma cunha Xunta aínda novata que enfrontaba o seu primeiro gran desafío. O temporal (o primeiro que tivo nome, polo menos a nivel popular) foi amplamente previsto e publicitado.

 O 3 de outubro María Teresa Navaza, presentadora do informativo autonómico da TVE que se emitía á primeira hora da tarde, leu unha advertencia de Protección Civil ante a inminente chegada a Galicia dos restos dun ciclón tropical: o xa famoso "Hortensia" chegaría ás 5 da tarde. Pero non pasou nada especial ás 5, nin ás 6, nin ás 7... Parecía outra esaxeración máis da prensa.

  Non obstante esa madrugada, doce horas despois do previsto, máis ou menos ás 5, a impuntual Hortensia mostrou a súa cara e foi tan terrible que as décadas pasadas non lograron borrar a súa memoria de quen a viu.

  Mentres algúns durmían tranquilamente, os máis nerviosos oíron durante unhas 5 horas o omnipresente ruxido do vento que ás veces pasaba dos 150 quilómetros por hora. Na torre de control do aeroporto de Labacolla, os controladores Juan Bautista Pérez e Pedro Fachal vivírono en directo. Ás 8:30 a torre "columpiábase como unha árbore", comezaron a estalar cristais e tiveron que escapar "co corpo bañado en sangue".

  Ao pouco de amencer, Hortensia, extenuada, foi perdendo forza e as portas fóronse abrindo timidamente. Asomaron rostros, precavidos primeiro, asombrados despois.

  Porque o nivel de destrución fora impresionante.

  O único positivo foi que grazas ao seu horario nocturno, coa xente nas súas casas, só houbo 6 mortos en España (un deles na Coruña: Benigno Garrido Arana, de 77 anos). Se chegase unhas horas antes ou despois tería sido unha masacre.

  Nas vilas non había electricidade e as rúas estaban cheas de tellas, carteis, muros tirados e ata restos de chemineas. Nos parques árbores senlleiras xacían polo chan. No agro colleitas enteiras arruinadas e bosques desfeitos.

  Na estrada de Santiago a Negreira había 60 árbores caídas, nos 25 km desde Santiago a Ordes había 30, unha delas de máis de 6 toneladas, e estas cifras non eran nada comparadas coas das vías secundarias, obstruídas por miles de piñeiros (como anécdota, aumentaron espectacularmente as vendas de motoserras durante os días seguintes).

  Dos 60.000 km que tiñan as liñas do tendido eléctrico, foron afectados uns 10.000 deles. Máis de 650 traballadores de Fenosa tiveron que traballar ás alancadas. 17 liñas de alta tensión quedaron temporalmente inutilizadas en toda Galicia, delas 7 na provincia da Coruña. Paralizáronse as centrais térmicas de Meirama e Anllares. A mesma cidade da Coruña e localidades como Ordes, Carballo, Ribeira e Pobra estiveron bastantes horas sen electricidade. Lugares máis pequenos, sobre todo en Ourense, seguirían sen ela varios días máis.

  O transporte quedou aquel día case paralizado. A maior parte de autobuses de liña suspenderon as súas saídas. Moitos trens deixaron de circular e outros completaron o traxecto despois de longas retencións. Un ferrobús máis atrevido descarrilou na provincia de Pontevedra. Tamén se suspenderon as viaxes por mar, o que afectou principalmente á Ría de Vigo.

  Finalmente moita xente tivo graves danos nas súas propiedades. Varios chabolistas quedaron sen vivenda e tiveron que ser levados provisionalmente a outros lugares.

  Fernando Garrido, o conselleiro de Agricultura, un dos protagonistas naqueles días, estimou as perdas, con precisión inusitada, en 9.149 millóns de pesetas. Sen falar de cifras concretas, a devastación foi enorme, pero Galicia quedou bastante satisfeita da resposta diante da adversidade.

  Pouco despois, en novembro, chegaron os restos doutro ciclón, Klaus, activando de novo as alertas, pero apenas engadiu algúns danos máis e quedou en pouca cousa.

  Hortensia foi terrible. Aquela noite do 4 de outubro de 1984 medíronse en Monte Ventoso (Ferrol) refachos de vento de ata 158 quilómetros por hora. Pasarían case 25 anos ata que un novo Klaus, en xaneiro de 2009, o superase amplamente chegando aos 198 quilómetros por hora en Bares. Pero os seus efectos nin de lonxe se achegaron aos de Hortensia.

  Aquel vendaval de 1984 que derrubou o simbólico tilo de Ares, na costa ferrolá, a lendaria carballeira de Escairón, na montaña lucense, ou os vetustos carballos de Santa Susana, en Santiago, permanece na nosa memoria.