Poboación da comarca (século XX)

  Costa agora imaxinar a Galicia como unha potencia demográfica, pero resulta que o foi. Na segunda metade do século XVII e no XVIII, o entón reino de Galicia, rexistrou unha gran expansión poboacional. Segundo a historiadora Ana Cabana, a finais do XVIII, había 1,4 millóns de galegos, case o 13% do total español. Galicia era un dos territorios máis poboados e a súa densidade (47,6 habitantes por quilómetro cadrado) duplicaba a taxa española. Algunhas comarcas, como as Rías Baixas, chegaban mesmo aos 100 habitantes por quilómetro cadrado.

  Ese dinamismo poboacional, segundo o historiador Ramón Villares, era debido a tres razóns fundamentais:

- A propiedade da terra. A maioría dos campesiños eran propietarios aínda que fora de terreos minúsculos. Iso fomentaba o aumento das familias.

- A introdución do millo que aumentou os recursos nutricionais.

- A superación en parte das mortalidades catastróficas.

  No século XIX, o crecemento da poboación galega, aínda que algo máis moderado, situou o censo entre os 1,7 e os 1,8 millóns de habitantes. Houbo un repunte para mediados dese século e a Galicia interior cobrou forza, probablemente pola difusión do cultivo da pataca, que se fixo común nas labranzas de Lugo e Ourense. O ano da fame (1853) marcou un antes e un despois. Comezou a emigración a gran escala pero aínda así, a taxa da poboación galega respecto da española era do 11% ao comezar o século XX e mantívose no 10 % durante o primeiro terzo do século.

SÉCULO XX

  Galicia medrou no século XX en 760.000 persoas, un 38% de aumento, porcentaxe moi baixa se se compara co 120% da media española, e a anos luz do 672% de Madrid ou o 257% de Cataluña.

  O principal motivo foi a emigración: Galicia perdeu ao longo do século máis de 825.000 persoas na diáspora. O 72% (unhas 600.000) quedaron noutras provincias españolas (sobre todo Barcelona, Madrid e Bilbao) e o resto, ou ben cruzaron o Atlántico a principios de século ou se desprazaron a Centroeuropa durante os anos 60. Este case millón de galegos que saíron da súa terra sería o 40% da poboación que tiña a comunidade a principios de século.

  É certo que algúns tamén volveron, pero agás nos anos 20 (106.000 retornados) e a finais de século (apenas 25.500), nunca foi en gran cantidade.

  Con todo, ata os 50, Galicia aumentou en 620.000 habitantes grazas a unha alta natalidade (propia do 3º mundo) superior sempre ao 22‰ (era de case 33‰ a principios de século).

  A caída da natalidade e o repunte migratorio fixeron que o aumento se estancase e a poboación envellecese. Se en 1900 os menores de 16 anos eran o 36%, no 2000 pasaron a ser o 13%, e os maiores de 65 anos pasaron dun modesto 6,5% ao 20%.

  Desde 1990 Galicia xa non é que medrara pouco, é que directamente perdeu poboación. Dos 2,76 millóns pasamos no ano 2000 a 2,74 millóns de habitantes, o 6,7% do total español.

COMARCA DE ORDES

  A comarca seguiu un pouco a mesma senda de Galicia. Comezamos o século con case 30.200 habitantes (o 1,5% de Galicia). A pesar da emigración, a alta natalidade fixo que a poboación subira, especialmente dos anos 20 aos 40 (case 10.000 persoas máis). Dos 40 aos 60 a subida aínda é forte, superior á media galega. Os 46.200 habitantes do ano 1960 (1,76% de Galicia) son o noso tope.

  Desde ese momento comenza un forte descenso coa emigración ás cidades e a Europa que é menos pronunciado a partir dos anos 70 pero que non se detén. A comarca tamén ten trasvases internos: Ordes e Oroso (en menor medida) medran porque absorben xente dos outros concellos.

  Se Galicia perdeu peso demográfico con respecto a España, a comarca tamén o perdeu con respecto a Galicia: de ser o 1,5% en 1990, os 38.000 habitantes do ano 2000 pasaron a ser o 1,38% do total galego.