A familia Moar (Buscás)

  A familia MOAR non só foi a máis coñecida e rica da parroquia de Buscás, senón tamén unha das máis importantes na historia do concello de Ordes. E como moitas outras, tamén ela veu de fóra aínda que non de lonxe, concretamente da parroquia de Gonzar no concello do Pino. De alí eran os irmáns Moar Méndez, entre os que estaban Antonio, que foi sacerdote durante 50 anos e Andrés, que viviu na parroquia de Fiopáns na Baña.

  Deles veu para Buscás Domingo Moar Méndez (m.1854), alcalde de Ordes nos anos 40 do século XIX. Cando Solís se viu derrotado e capturado, el foi quen impediu o seu fusilamento en Ordes, porque segundo a lenda familiar negouse a dar a súa conformidade. Outra posibilidade máis realista é que as tropas do exército gobernamental non foran capaces de atopalo e por iso continuaron cara a Carral, onde si asinou un tal Antonio Insua. Deste xeito hoxe falamos dos "Mártires de Carral" e non dos mártires de Ordes.

  Domingo Moar casou no ano 1834 con Lucía Benita del Río del Río (1812-1842).

Benita del Río, nada na Tiopeira, era filla de Agustín del Río García e neta de Rosendo del Río. A súa nai era Ángela del Río Rodríguez, filla de Francisco del Río e de María Rodríguez España. Benita tivo polo menos 5 irmáns, nados entre 1810 e 1825.

  Domingo e Benita terían varios fillos, os irmáns Moar del Río.

 

O maior, Antonio Moar del Río, naceu o 27 de setembro de 1835 e estudou para cura pero antes de rematar a carreira marchou para América. Volveu e casou con Ramona Moscoso Carro de San Lorenzo de Olas, filla de Bernardino Moscoso e Andrea Carro (m.xullo 1898). Foi secretario do concello de Cerceda e morreu o 15 de febreiro de 1877 ás 12 da  noite, segundo rumores envelenado, sen descubrirse nunca ao asasino. Tivo tres fillos, Antonio, Pedro e Teodomiro Moar Moscoso, coñecidos como os Moar das Encrobas. De Antonio non sabemos nada.   Pedro Moar Moscoso (n.1874) casou con Rosa Villamisar Rey, filla de Domingo Villamisar Mexigos e Dolores Rey Feal. Tiveron 5 fillos: Amalia (que probablemente tivo unha filla de solteira chamada Eugenia), José (emigrou), Antonio, Eduardo e Jesús Moar Villamisar.   Teodomiro (n.1875) dedicábase á compra-venda de gando. En marzo de 1913 foi detido en Ordes por ameazar ao seu curmán, Domingo Antonio Moar, xa que este non lle entregou 1.300 pesetas que supostamente lle debía.

 

  O que nos interesa especialmente é Andrés Moar del Río (13-10-1840, m.1876) o patriarca dos Moar dos Ramos, que casou con María Jesús Veiras Camba (m.1915) da rica familia dos Veiras de Pardiñas. O matrimonio tería varios fillos: Antonio, Mª José, José, Domingo Antonio, Manuel e Jesús.

 

Antonio Moar Veiras (1864-1941) que viviu na Margarida, foi o outro alcalde da Familia na segunda década do século XX. Casou con Teresa Lata Ramos, filla de Felipe Lata Raposo (n.1830) que era perito de Abellá (aínda que despois debeu vivir en Visantoña) e Teresa Ramos Rápela (m.Santiago 1887) de rica familia orosá -era irmá da muller de Pedro Pérez-. Antonio tivo polo menos 11 fillos (puideron ser máis), os primeiros nados a finais do século XIX. Só teño datos dos máis novos:

Teresa Moar Lata (1903-1984) casou con José Iglesias Brandariz (1899-1971) o carpinteiro José da Calzada con quen viviu en Alfonso Senra, no que logo sería o ultramarinos do seu fillo Higinio.

Rafael Moar Lata (1904-1979) coñecido cando era maior como Tierra Tiembla, casou con María Viqueira Veiras dos Viqueiras de Nogalláns. Comproulle a casa a Rita, a tía avoa de Juanjo Liñares, e alí puxo unha taberna. Sería o pai de Sara e do moi coñecido empresario hostaleiro Antonio Moar Viqueira, quen en 1974 montou a sala de festas "Órdenes 2000".

Carmen Moar Lata (n.1905) tivo de solteira a Lino Moar Lata (m.2017), que sería coronel de Enxeñeiros.

Ramón Moar Lata (n.1914) foi comerciante en Santiago. Casou con Elisa Gil de Poulo, coa que tivo tres fillas: Mª Ángeles, Isabel e Pilar Moar Gil.

Antonio Moar Lata (1920-1977) casou con Isaura Armas Castro do Mesón do Vento.

Adolfina Moar Lata (1923-1996) casou con Juan Barreiro Mosquera e viviron no Alto. Tiveron un único fillo: Rafael Barreiro Moar (m.1996).

Felipe Moar Lata (?) casou con Dorinda, unha das dúas fillas de Soledad Rodríguez Prado (1904-1985) das Roxas da Maquía.

 

María José Moar Veiras (1866-1890) casou con Rafael Suárez Blanco de Fontemouro Abellá coa que tivo unha filla que morreu aos 4 anos.

José Moar Veiras (1868-1930) viviu na Rúa 11 coa súa muller Dolores Bello Suárez da rica familia Bello de Pereira, á que chamaban a Bella da Rúa. Tiveron tres fillas e dous fillos varóns, Andrés e Jesús, que morreron solteiros e con eles viviu o matrimonio formado pola súa afillada Flora Marzoa Moar (1939-1983) e José Jesús Martínez Botana (1939-2018) Martís da Rúa. Das tres irmás, María casou para a Bouciña (son a familia chamada os do Real), Carmen para a Aruxiña, e Jesusa para a Casa Garabato dos Ramos de Arriba, por onde pasa o Camiño Inglés.

Domingo Antonio Moar Veiras (1871-1939) foi un dos personaxes máis importantes da historia ordense. Casou con Pura Viqueira coa que só tería unha filla, María Jesús, que morreu moi nova e sen fillos despois de casar con Carlos Ramón Ballesteros.

Manuel Moar Veiras (n.1872) emigrou a América e morreu en Buenos Aires.

 

Jesús Moar Veiras (?-1959) casou en 1904 con Generosa Pérez da rica familia dos Peres de Barbeiros. Con ela tivo dous fillos, María e Manuel.

María Moar Pérez (n.1904) casou con Manuel Viqueira Conde o Ferrador (1901-1976) dos Viqueiras do Casal. Viviron no Recreo e tiveron tres fillos: Jesús, Arturo e Estrella. Despois da morte de María, Manuel pasou os últimos anos na Coruña.

Manuel Moar Pérez (1906-1975) Manuel dos Ramos naceu o 14 de agosto de 1906, parto no que morreu a súa nai Generosa, por iso el criouse na Casa Peres nos Mandaios de Barbeiros. Tivo unha casa con pisos en aluguer e comercio en Alfonso Senra 62 (a do mural de Liqen Jakkala) e casou xa maior con Estrella Martínez Viqueira (1910-1986) dunha longa familia do Vilar de Mercurín (ata 14 irmáns, entre eles Pilar do Sanatorio), coa que tivo un único fillo, Manuel.

Manuel José Moar Martínez (1950-2025) Manolito de Ramos traballou no Banco de Descuento e máis tarde na docencia como profesor de EP. Foi o primeiro divorciado no municipio. Desde bastante novo tivo problemas de saúde, o que non lle impediu ser unha persoa alegre, positiva e sobre todo bondadosa. Coñecía a todo o mundo e foi para mi un gran amigo e unha infinita fonte de información.

Despois da morte de Generosa, Jesús casou en segundas nupcias con Jesusa Gómez Rumbo (1894-1964). Con ela tería sete fillos máis: Andrés, José Domingo, Antonio, Jesusa, Carmen, Ramiro e Dorinda Moar Pérez. A maioría non casaron (Jesusa mesmo foi monxa en Calaf, Barcelona).

Antonio Moar Gómez (m.1986) casou con Mª Luisa Garabato Gómez, tamén dos Ramos, e foi o pai de José Antonio, Felicitas (m.2020) e Jesús Moar Garabato. Un dos seus netos é o futbolista Santi Moar.

Ramiro Moar Gómez (1932-2018) casou con Benigna Calviño Castro coa que tivo dous fillos, Ramiro e Alberto Moar Calviño.