José López Bao

  José López Bao, máis coñecido simplemente como Bao (aínda que nos anos 60 e 70 era alcumado o Rei do si bemol), naceu en 1927 na parroquia de Ardemil (Ordes). A afección pola música veulle de moi novo, pero non só como instrumentista senón tamén como construtor de instrumentos. Explícábao el mesmo:

- Comecei a tocar cando tiña uns 12 anos cunha gaita moi vella que soaba moi mal. Entón díxenme, vou probar a ver se podo facer algo mellor.

  E así comezou a súa carreira de artesán, fabricando manualmente un ronco.

- Todo o mundo comentou o ben e forte que soaba ese ronco. Moitos non crían que fora capaz de facelo a man sen usar un torno, máquina que naquel tempo custaba 2.000 pesetas (o prezo de 7 vacas!). Empezáronme a encargar instrumentos, cinco gaitas de golpe. Mesmo un veciño do Canedo quíxome comprar o ronco e como non quería vendelo, rematei por cederllo por 47 pesetas, cando a gaita custaba 45.

  Pero Bao era un home polifacético: ademais da gaita tocaba o clarinete e non só era artesán senón que tamén sacaba os seus cartos exercendo de barbeiro. Tocou co cuarteto "Os da Fraga" substituíndo a Manuel Louro que estaba enfermo e cos de Carballedo de Buscás.

  Casou con Regina Álvarez Bascoy coa que tivo dous fillos: José e Manuel.

  Non obstante ser só músico e construír gaitas non daba para vivir ben, así que, despois de facer tamén chineiros e neveras, no ano 1952 empezou a traballar na Fábrica de Armas da Coruña. O home que facía instrumentos musicais e mobles pasou agora a fabricar escopetas e ametralladoras.

 

  Viviu en Cernadas ata o ano 1968 e logo marchou a Eirís de Abaixo. Alí montou un gran taller onde seguiu construíndo gaitas no seu tempo libre. Nesa época a gaita máis barata que fabricaba costaba 30.000 pesetas, pero algunha podía chegar a valer ata medio millón (ou máis) de pesetas da época.

 En 1987, ano no que deixou a Fábrica de Armas, comezou a fabricación de instrumentos a xornada completa.

  As súas gaitas tiñan un gran prestixio, tanto que para adquirir unha delas había unha lista de espera de ata tres anos. Saíron centos das súas mans e foron usadas polos principais grupos de música tradicional: Cántigas da Terra, Os Cinco de Galicia, Os Labregos, Brisas da Coruña, Os Montes de Lugo ou o Ballet Galego. Para estes últimos fixo 15 gaitas e tamén bombos e tambores. A súa fama chegou aos Estados Unidos, onde un museo exhibiu a súa foto ao lado da de Dalí.
    Pero ese prestixio non era regalado: Bao non levaba a conta das horas que pasaba no seu taller. Sempre repetía:

- Facer as cousas en condicións leva máis tempo que facelas mal. Unha gaita profesional ben afinada leva moito tempo.

  No ano 2002 foi premiado coa "Gaita de ouro" no 12º Concurso de Gaitas de Punta Arnela (Ferrol). Para apreciar o valor do galardón, diremos que a "Gaita de prata" foi para o famoso Orfeón Terra Nosa.

  En 2012 a súa casa foi expropiada pola ampliación de Matogrande, así que volveu ás súas orixes, a Ardemil. Alí continuou facendo gaitas practicamente ata o día da súa morte, o 27 de setembro de 2015, aos 88 anos de idade. Está soterrado no cemiterio de Leira.