Enterro civil

  No século XIX empeza a haber enterros civís e esta tendencia acentúase durante o primeiro terzo do século XX. O enterro civil, fóra do recinto sacro, pasa de ser unha forma de exclusión a converterse na última afirmación ante a colectividade dunha vontade de rexeitamento á Igrexa, adoptada sobre todo por republicanos, socialistas e anarquistas.

  A propia morte convertíase no último acto político dunha vida entregada á causa do progreso. Nesta "hora da verdade" moitos fraqueaban ante as presións sociais e familiares e o número dos que se mantiñan firmes non era moi alto, sobre todo fóra das cidades. 

  O repouso ou non en terra sacra dun cadáver non era unha cuestión baladí. Para os católicos o funeral relixioso dun anticlerical supoñía un triunfo, mentres que para os anticlericais o enterro civil era un motivo de alegría e unha demostración da forza das súas ideas.

  Tanta importancia se lle daba, que houbo conversións de última hora falsas ou forzadas e, doutra banda, tamén compañeiros laicos que se negaban a aceptalas e tentaban impedir un enterro eclesiástico ou mesmo chegaban a "secuestrar" o cadáver para facer á forza un enterro civil.

  Para rematar de complicar o asunto, non faltaba o caso contrario de pobos enteiros rebelándose contra algún sacerdote que se negaba a soterrar en terra sacra a algunha persoa cuxa vida non se ativo aos canons relixiosos habituais. Aquí aínda persistía a visión do enterro fóra do cemiterio como un castigo infamante, como unha mancha á memoria do defunto e como unha deshonra xeral de todo o pobo.

  En Ordes, lonxe de todas estas polémicas, tamén houbo enterros civís. O primeiro foi o dunha muller, dona Francisca Caamaño Quiroga, esposa do  notario da vila don Florencio Pol.

  Morreu o 17 de setembro de 1892 e, dado que compartía as ideas teosóficas do seu marido, enterrouse civilmente o día 19. O viúvo presidiu o dó. Levou o cadáver, que vestía un hábito branco, nun cadaleito tamén branco ata unha das súas leiras, chamada "O Laranxal" (o que hoxe é a esquina nordeste do cemiterio vello). Alí don Florencio deu un discurso á numerosa concorrencia (a súa familia, amigos e moitos curiosos que se achegaron a ver de que ía o asunto) e procedeuse ao enterro. Máis tarde deu aos pobres os cartos que tería gastado no funeral relixioso e así todos contentos!