Nicolás del Río Castelo

  Nicolás del Río naceu en Santiago o 1 de agosto de 1874. Era un dos sete fillos de José Ramón del Río Correa, xastre cortador no Hospicio Compostelán, e de Jacoba Castelo García, pais que lograron a base de sacrificios que estudaran todos os seus fillos. 

  Nicolás cursou varios anos no seminario, pero aínda que ao longo de toda a súa vida sería profundamente relixioso, non tiña vocación sacerdotal, así que abandonouno e comezou novos estudos na Facultade de Medicina. Tampouco lle gustou e deixouna a pesar do desgusto dos seus pais. Rematou por estudar Maxisterio que lle resultou moi doado e realizou as prácticas docentes en Sada onde coñeceu á súa muller, Dolores Barros Barbeito, con quen tería 8 fillos (máis 6, mortos prematuramente).

 

  Pasou de Sada a Laza, que permutou por Cedeira. Alí botou un total de 18 anos (de 1898 a 1916). Nalgúns cursos chegou a ter ata 100 rapaces. Para redondear o escaso soldo tiña que dar pasantías. Coa intención de que os seus fillos tivesen a opción de estudar en Santiago marchou de Cedeira e veu a Ordes.

  En Ordes botou dando clase 28 anos (de 1916 a 1944). Instalouse nunha casa na "Calle Real" -onde hoxe está Gadis, pero máis lonxe da estrada- e comezou a dar clases de primaria nunha casa que hoxe é o edificio Nº 67 da Rúa Alfonso Senra. A esas clases engadía un lote de horas de pasantías. Polas súas mans pasaron varias xeracións de varóns ordenses que sempre o recordaron con agarimo.
  De paso tamén tivo tempo para ser concelleiro, tenente de alcalde, corresponsal en Ordes do xornal El Compostelano, militante na Unión Patriótica (o partido que apoiaba ao dictador Primo de Rivera) e, despois da guerra, ser inevitablemente xefe da Falange Tradicionalista y de las JONS en Ordes.

  Desde a súa xubilación botou 4 anos máis na vila pero no verán de 1948 mudouse a Sada, enfermo, para ser coidado por un fillo. Só viviu ata o 11 de setembro dese mesmo ano.

 

  Don Nicolas foi o mestre máis notable que tivo Ordes. Os seus ex-alumnos, encabezados por Manuel Astray Rivas, sempre lle quixeron render homenaxe. No ano 1979 lograron que a principal rúa do barrio do Paraíso (onde están o CEIP Castelao e o IES Nº1) levase o nome do seu admirado mestre. Tamén a vila de Cedeira o honrou poñendo o seu nome ao colexio de primaria.

  A maioría dos seus fillos (Mª Carmen, Dolores, Nicolás, José Ramón...) seguiron os seus pasos e foron mestres.

  Quizais a de vida máis interesante foi Mª Carmen del Río Barros (1901-2005) que naceu en Sada pero pasou a súa infancia en Cedeira. Aos 14 anos rompeu unha cadeira, problema que a martirizou na vellez. Chegou a Ordes con 15 anos e participou na vida local xunto a outras mozas da boa sociedade. Cando se converteu en mestra comezou a súa vida laboral que incluíu ser profesora do orfanato de Pontedeume e delegada da sección feminina da Falange. Casou pero non tivo fillos, cousa que non lamentaba polo temor a que herdaran a esquizofrenia do seu marido (que morreu internado nun sanatorio mental). O seu último destino foi o colexio da Silva. Logo residiu sempre na Coruña. A pesar dos seus achaques chegou a centenaria. 

FONTES: Obradoiro da Historia, El Compostelano, La Voz de Galicia.

* Non debemos confundir a Nicolás del Río -mestre en Cedeira e Ordes- con Nicolás María del Río, un poderoso banqueiro e navieiro coruñés, morto en 1892, que foi diputado polo distrito de Ordes no periodo 1879-81.