Partidas carlistas

  De todos é coñecido que o século XIX estivo marcado polas guerras carlistas. Pero o impacto foi moi diferente nas diversas rexións españolas: moi alto no País Vasco, Navarra, o norte de Cataluña e o Maestrazgo e menos importante no resto.

  O carlismo en Galicia nunca conseguiu despegar porque, ao non ter o sustento foralista que tiña noutros lugares, non logrou o apoio dos mariñeiros ou campesiños. As "Carlistadas", como eran denominadas despectivamente polos liberais as levas carlistas, só lograban agrupar cregos extremistas e fidalgos de 2ª categoría. As partidas así creadas remataban indefectiblemente por derivar en grupos de bandoleiros que perxudicaban máis que axudaban á causa que supostamente defendían.

  Ordes non foi unha zona especialmente afectada, pero houbo accións puntuais. 

  Na 1ª guerra carlista constituíuse unha partida entre Sobrado e Arzúa ao mando do ex-oficial do exército Antonio López Ramos e na que participaban Ramón Ramos (Aiazo, Frades), o seu irmán José Ramos e o sacerdote Ramón Duro (Pasarelos, Oroso). Aínda que o territorio das súas correrías era o triángulo Melide - Arzúa - Sobrado, pasaron algunha vez por Ordes para asaltar dilixencias ao seu paso polo Mesón do Vento (14-08-1835) e Santa Cruz de Montaos (18-12-1835) -lugar ideal por estar á mesma distancia dos destacamentos de tropas de Leira e Sigüeiro e pola costa que ralentizaba a velocidade dos vehículos-, tender unha emboscada a forzas do exército en Senra - Oroso (1837) ou atacar Carballo (14-01-1838).

  Entre Mesía e Barbeiros creouse en 1835 outra partida ao mando de Frei Saturnino Enríquez do convento da VOT de Melide. Realizou correrías por Ordes aínda que a súa zona de actuación preferida era Abegondo. Era temido polos seus arrebatos de furor. Nunha acción na parroquia de Viós matou a 16 paisanos aos que acusou de espías do exército regular.

  A batalla máis importante na comarca volveu ter lugar en Montaos.

  No mes de novembro de 1938 foi feito prisioneiro o coronel carlista Andrés Areas, coñecido por don Juan Feás. Os carlistas decidiron atacar un convoi cristino para coller prisioneiros cos que negociar un rescate, así que o 30 de novembro marcharon desde Fao ata Santa Cruz de Montaos, apostándose para sorprender ao convoi que pasaría o día 1 de decembro. Nesta operación participaba o chamado Escuadrón de la Constancia, mandado polo tenente coronel Enríquez. O movemento do escuadrón alertou aos cristinos e avisaron ás forzas destacadas preto de Ordes.

  No medio dun forte temporal, a cabalería de Enríquez atacou o convoi, custodiado por forzas do terceiro batallón do rexemento de Castela ás ordes do capitán Víctor Velasco. O convoi tivo que deterse e defenderse pero pronto chegou a socorrelos un destacamento de cabalería mandado polo capitán Juan Antonio Cobián, conseguindo que o convoi seguise a súa marcha a pesar dos ataques carlistas, ata que recibiu preto xa de Sigüeiro o auxilio doutra columna mandada polo capitán Juan Santos Jiménez.

  Os carlistas tiveron que abandonar o ataque no que morreu, entre outros, o capitán José Taboada, comandante do cantón de Melide. Pouco despois Andrés Areas sería fusilado polos cristinos.

 

  Na 3ª guerra carlista, en novembro de 1874, tivo lugar o incidente máis notable: unha partida de arredor de 25 homes, ao mando de José Mª Andrade Portas, un mozo de 19 anos da zona de Arzúa, chegaron de noite a Ordes, foron ao edificio onde se recaudaban as contribucións, disparáronlle á porta e roubaron un pouco máis de 7.000 reais e tres escopetas. Iso si, como non se consideraban ladróns, deixaron un recibo pola cantidade exacta. Logo foron á Administración de rendas onde roubaron outros 19.000 reais e un montón de cigarros (queimando ademais os que non puideron levar). Remataron por ir á Casa do Concello onde queimaron o Rexistro Civil. Marcharon ás doce da noite e separáronse de contado (supostamente, despois do reparto).

  Saíron ao día seguinte dúas columnas de Santiago para atrapalos. Informaron á prensa que pronto estaría apresada "esa pandilla latro-facciosa" (palabras textuais), pero ... a cousa non foi tan rápida.

  En principio foi detido Andrés Aller, administrador de estancadas, por suposta connivencia cos carlistas, para ser liberado máis tarde.

 Andrade continuou coas súas incursións pero a súa sorte cambiou: A pesar de librarse polos pelos de ser detido en Sigüeiro en xuño de 1875, en agosto foi pillado en Santiago despois dunha persecución de película polos tellados da cidade.